Tv-uitzending EenVandaag 03-09-2018

De Armeense kinderen Lili en Howick zitten ondergedoken om uitzetting te voorkomen. De twee moeten uiterlijk op 8 september ons land verlaten, maar dat wordt lastiger nu niet bekend is waar ze zijn. In een brief aan het AD schrijft hun moeder: "Ik heb Lili en Howick naar een veilige plek laten brengen." Volgens orthopedagoog Elianne Zijlstra heeft de jarenlange onzekerheid een negatieve impact op de ontwikkeling van asielkinderen. 

Inmiddels kent bijna heel Nederland het verhaal van Lili (12) en Howick (13).  Tien jaar geleden vluchtten zij samen met hun moeder van Armenië naar Nederland. Sinds dat moment proberen zij een verblijfsvergunning te krijgen - zonder succes. Na jaren van procederen velde de rechter onlangs een laatste oordeel. De kinderen moeten terug naar Armenië, omdat het land inmiddels veilig zou zijn. Maar de kinderen staakten hun strijd niet: ze willen niet terugkeren naar een land waar ze de taal niet spreken en waar ze in een weeshuis terecht zouden komen.

Aan de noodkreten werd geen gehoor gegeven. De staatssecretaris liet weten geen uitzondering te willen maken voor Lili en Howick. Daarom zitten de kinderen nu ondergedoken. Maar gaat dat hen helpen?

Negatieve gevolgen lange procedure

Elianne Zijlstra is verbonden als orthopedagoog aan de Rijksuniversiteit van Groningen en deed de afgelopen jaren onderzoek naar de impact van jarenlange asielprocedures op kinderen als Lili en Howick. Volgens haar heeft dat wel degelijk negatieve gevolgen op de ontwikkeling, doordat deze kinderen jarenlang in onzekerheid leven. Zo krijgen ze te maken met grote stress en dat heeft weer invloed op hun persoonlijke ontwikkeling. "Dit is voor een kind van 12 of 13 eigenlijk niet te dragen. Je ziet ze ook op tv zitten als volwassen mensen met volwassen verhalen die niet passen bij hun leeftijd. Ik zou dit als volwassene niet eens kunnen hanteren en zij doen dat met z'n tweetjes."

Het onderduiken, zelfs al voor de tweede keer, draagt nog bij aan de impact die de hele procedure op de kinderen heeft. Volgens Zijlstra is het lastig om weer een normaal leven te leiden na alles wat hen is overkomen. "Weer loskomen en gaan genieten van je leven: ik weet niet of dat gaat lukken voor hen." Als ze terugkeren naar Armenië zijn de gevolgen waarschijnlijk nog groter. "Ze zullen ernstige psychosociale problemen blijven ondervinden. Na terugkeer is nog maar zeer de vraag hoe het met hen gaat." Uit onderzoek blijkt dat vooral mensen die vrijwillig terugkeren naar hun thuisland daar het meest positief mee omgaan. "Zij hebben de middelen om hun leven op te bouwen. Kinderen die niet vrijwillig terugkeren, daar gaat het veel slechter mee."

Syrische familie dook onder in Weert

Het is niet voor het eerst dat asielzoekers onderduiken om uitzetting te voorkomen. In 2016 dook een Syrisch gezin onder in een klooster in Weert. Burgemeester Jos Heijmans was ‘burgerlijk ongehoorzaam’ en hielp destijds met het verbergen van de familie. Anderhalf jaar lang zat de familie verstopt, waardoor ze opnieuw asiel konden aanvragen. Hoewel de situatie niet geheel vergelijkbaar is, zou Heijmans de Armeense kinderen Lili en Howick ook te hulp schieten. "Zij zijn niet geholpen met anderhalf jaar onderduiken, want zij zitten in een hele andere procedure. Toch zouden ze in Nederland moeten blijven. Ze wonen hier al zo lang en spreken alleen Nederlands. Deze kinderen horen in Nederland."

De Syrische vrouw die in 2016 bij Heijmans onderdook, had zich eerder in Duitsland aangemeld voor asiel. Volgens de regels had ze daar moeten blijven in afwachting van haar verblijfsvergunning. Haar broer die in Nederland zijn verzoek indiende, mocht wel blijven. Het uit elkaar halen van de familie zou volgens de burgemeester 'dramatisch' zijn, omdat de broer een vaderrol vervult. "De jonge vrouw van 22 wilde ik niet met haar vier kleine kinderen laten vertrekken”, legt Heijmans uit. Daarom besloot hij maatregelen te nemen. "Ik liet mijn hart prevaleren boven de regels."

'Half Weert ontfermde zich over gezin'

Het werd Heijmans niet door iedereen in dank afgenomen. Er werden Kamervragen gesteld en hij moest bij de minister op het matje komen. "Op het moment dat mensen slachtoffer worden van de regels, dan moet je als burgemeester ingrijpen”, vindt hij. Het onderduiken in Nederland was nog niet zo simpel. De Syrische vrouw en haar vier kleine kinderen werden opgevangen in een klooster in Weert. “Omdat het gezin illegaal was, waren ze niet verzekerd en konden ze bijvoorbeeld niet naar de huisarts. We hadden gelukkig heel veel vrijwilligers die hard hebben gewerkt om de onderduikperiode zo draaglijk mogelijk te maken. Half Weert ontfermde zich over het gezin.”

Dat was gelijk ook een risico. Doordat het een publiek geheim was waar het Syrische gezin zich bevond, bestond ook het risico dat ze aangehouden zouden worden. “Tuurlijk had ik de zorg dat ze verlinkt zouden worden. Vooral toen de media zich ermee gingen bemoeien” vertelt Heijmans. Toch hielden de onderduikers hetvol.  Na anderhalf jaar kon het gezin een nieuwe procedure starten. Die verliep goed en het gezin woont nu nog steeds in Weert. Inmiddels is het gezin herenigd met de vader, die in een Syrische gevangenis zat. "Ze zijn druk met inburgeren." Sinds het Syrische gezin heeft Weert nog twee keer asielzoekers laten onderduiken om zo uitzetting te voorkomen.