Leerlingen motiveren om te kiezen voor het mbo is niet genoeg, zeggen experts: 'Het is geen vrije keuze in dit systeem'

Demissionair onderwijsminister Robbert Dijkgraaf heeft in een brief aan middelbare scholieren gevraagd om ook aan mbo-opleidingen te denken, want het tekort aan praktisch opgeleide studenten groeit. Maar er is meer nodig dan mooie woorden, zeggen experts.

Nog eens extra benadrukken dat kiezen voor het beroepsonderwijs een positieve keuze is. Dat is het doel van demissionair minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Robbert Dijkgraaf met zijn brief aan 200.000 scholieren.

Verkeerde bordje

De reden die Dijkgraaf noemt: 'Nederland heeft de talenten hard nodig, dus scholieren moeten zich niet blind staren op de 'hoogte' van de opleiding en hun eigen weg en bestemming kiezen'. Een hele sympathieke en begrijpelijke oproep, zegt onderwijsonderzoeker voor zowel de Universiteit als de Hogeschool van Amsterdam en Louise Elffers. "Het is natuurlijk al langer de wens in de Nederlandse samenleving om die druk op leerlingen, om qua opleidingsniveau te kiezen voor hoog, hoger, hoogst, weg te nemen."

Het probleem is volgens Elffers dat de oplossing nu op het verkeerd bordje wordt gelegd. "We moeten uitkijken om het puur als imagoprobleem te framen. Ik denk dat we allemaal wel zien dat jongeren in het mbo waardevolle dingen doen."

Duidelijke prikkel voor hbo of universiteit

"Het probleem is dat die waardering niet omgezet wordt in geld, of in mogelijkheden op de arbeidsmarkt en huizenmarkt. We moeten dus meer doen dan het alleen bij de individuele leerling en diens studiekeuze neer te leggen", vervolgt Elfers. "De vraag is namelijk: in wiens belang is het dat zij voor een praktische studie kiezen?"

Er is namelijk in de Nederlandse samenleving een duidelijke prikkel om te kiezen voor hbo of universiteit, beargumenteert Elffers. "De kansen op welvaart en welzijn zijn - gemiddeld genomen - hoger als je voor een hbo- of universitaire studie kiest. Dus het is niet gek dat jongeren voor die keuze gaan."

Keuze in het belang van anderen

Al jarenlang zeggen nieuwe ministers van Onderwijs in hun eerste jaar dat er meer waardering moet komen voor het mbo. "Iedereen is het daar heel erg mee eens, maar er verandert weinig. Er is meer nodig dan alleen mooie woorden om de gewenste waardering voor het beroepsonderwijs te realiseren."

De keuze om als vwo-leerling na de middelbare school een mbo-opleiding te volgen, is voornamelijk in het belang van anderen, niet van henzelf, ziet Elffers. "Als de samenleving hen nodig heeft, moeten we ook zorgen dat het loont om voor die studieroutes te kiezen. Er is echt systeemverandering nodig. Meer waardering in de vorm van geld en status voor mbo'ers, in plaats van hopen dat jongeren anders gaan kiezen."

Geen vrije keuze

"Het is nu logisch dat je een opleiding kiest waarmee je het meeste geld kunt verdienen. zeker als je denkt aan de groeiende inkomensongelijkheid en de mogelijkheid om een passende gezinswoning te vinden."

Het zou dan ook volgens Elffers helpen om scholieren nog langer breed op te leiden. "Omdat we vroeg selecteren, worden jongeren op een route gezet richting mbo, hbo of universiteit. Dus in die zin is het geen vrije keuze om te maken."