Kleinere hersenen door een burn-out? Neurologen zien meerdere veranderingen in brein bij veel stressklachten

Is een burn-out zichtbaar in je brein? Volgens neuroloog Brankele Frank, die zelf ook burn-outs heeft gehad, wel. Je brein laat andere patronen zien, zegt ze. Experts geven haar deels gelijk.

Maar mensen die kampen met burn-outklachten of die in het verleden hebben gehad, hoeven niet te vrezen voor blijvende schade, zeggen neurologen. "De veranderingen zijn niet blijvend.''

Veranderend brein

Stress doet iets met ons brein, zei neuroloog Brankele Frank op Radio 1. Zelf kreeg ze twee keer een burn-out, waar ze een boek over schreef. ''Er zijn allerlei processen die je hersenen veranderen'', beweerde ze in de radio-uitzending. ''Je hersenen zien er anders uit als je zoveel stress hebt ervaren.''

Is een burn-out daadwerkelijk zichtbaar in je brein? Volgens neurowetenschapper Erik Scherder doelt neuroloog Frank met haar uitspraak waarschijnlijk op de hippocampus. ''Dat hersengebied speelt een belangrijke rol bij het geheugen, maar heeft ook controle over je stressniveau", zegt hij.

Hersengebied wordt kleiner

''Als je stress hebt, zie je activiteit in de hypothalamus. Via de bijnieren maakt je lichaam het stresshormoon cortisol aan. Die cortisol komt via je bloedbaan in je brein terecht en activeert de hippocampus. In principe heb je daar alles onder controle.''

Maar als dat teveel gebeurt, dan kan de hippocampus het niet meer aan. ''De controle over die stress verdwijnt en de hippocampus wordt ook wat kleiner", vertelt hij over de gevolgen voor het brein.

Ook veranderingen in hersenfuncties

Sterker nog: als stress maar lang genoeg duurt, verandert niet alleen de vorm van het brein. ''Er treden ook veranderingen op in de hersenfuncties'', zegt Paul Boon, neuroloog verbonden aan het Universitair Ziekenhuis in Gent.

''De communicatie tussen verschillende hersengebieden wordt beïnvloedt door ernstige stress.'' Al die veranderingen zie je terug in hersenscans, zegt de neuroloog.

Stress te zien in hersenscan

Luuk van Leur is gespecialiseerd in neurofeedback en voert metingen naar hersenactiviteit uit. Hij weet precies wat er op zo'n scan te zien is. Een lichte mate van stress is volgens hem niet direct zichtbaar. ''Je ziet pas echt veranderingen als je het hebt over de échte burn-out.''

''Dan heb ik het over zware vermoeidheid, die gedurende een lange periode in het brein terecht is gekomen", gaat hij verder. "Dat is met name zichtbaar aan de voorkant van het brein. Daarbij zie je dat de hersenactiviteit geleidelijk helemaal wegzakt en dat het brein dus niet meer voldoende actief kan zijn."

Verminderde hersenactiviteit

Die inactiviteit van het brein is duidelijk merkbaar, legt neuroloog Boon uit. ''Heel centraal staat de klacht dat men zich vermoeider voelt en niet meer de kracht heeft om bepaalde dingen te doen. Alles kost meer moeite.''

Ook een verlies aan concentratie en geheugen zijn gevolgen van een verminderde hersenactiviteit. ''Wat mensen ook vaak zeggen is dat ze prikkelbaarder zijn. Ze kunnen minder goed tegen bepaalde dingen waar ze vroeger wel tegen konden.''

Verband tussen burn-out en hersenverandering

Toch houden neurologen ook een slag om de arm. Want of een burn-out daadwerkelijk de veroorzaker is van bepaalde hersenveranderingen, dat is niet met zekerheid te zeggen, daarover zijn wetenschappers het nog niet eens. Scherder: ''Ik weet vanuit studies naar de posttraumatische stressstoornis (PTSS) dat daar een levendige discussie over is.''

De vraag is namelijk: is de hippocampus in aanleg al kleiner, waardoor mensen gevoeliger worden voor PTSS? Of wordt die hippocampus kleiner door die PTSS? "Volgens mij is daar het antwoord nog niet op gegeven'', zegt de neuroloog. Ook andere neurologen bevestigen dat een het verband tussen een burn-out en hersenveranderingen nog niet voldoende is aangetoond.

'Komt wel goed met dat brein'

En ook gaat het niet om blijvende schade. De veranderingen in de hersenfuncties en de verkleinde hippocampus die tijdens een burn-out zichtbaar zijn, kunnen weer veranderen. ''Je ziet in studies dat het volume van de hippocampus weer herstelt op het moment dat iemand uit een burn-out komt.''

Ook neuroloog Boon bevestigt dat: ''Honderd procent zekerheid hebben we niet, maar er zijn behoorlijk wat aanwijzingen dat het volledig omkeerbaar is. Als je bepaalde stressoren wegneemt bij mensen met een burn-out en ze passen hun gedrag aan, dan komt het wel goed met dat brein.''