Kiezers NSC, VVD en BBB vinden dat hun partij open moet staan voor kabinet met Geert Wilders, ook als hij premier wordt

Hun leiders hebben gezegd het niet te willen, maar kiezers van NSC en VVD vinden dat hun partij open moet staan voor een coalitie met de PVV. Ook als Geert Wilders zelf dat kabinet leidt, en dus premier wordt.

Dat blijkt uit een flitsonderzoek van EenVandaag onder ruim 17.000 leden van het Opiniepanel, op de dag na de Tweede Kamerverkiezingen. De combinatie PVV, VVD, NSC en BBB - samen goed voor 88 zetels - is de populairste optie voor een kabinet volgens de deelnemers, zes op de tien (61 procent) zien het wel zitten met deze partijen.

Voorkeurscoalitie

De partijleiders van VVD en NSC hebben Wilders niet 'officieel' uitgesloten, maar hebben wel duidelijk gemaakt het niet te zien zitten met de PVV. VVD-leider Dilan Yeşilgöz zei recent dat ze niet onder Wilders in een kabinet wilde en zei 'niet te zien hoe ze met de PVV moet samenwerken'. Pieter Omtzigt van NSC was van mening dat met de standpunten van Wilders over de islam 'geen regering te vormen is'.

Maar de kiezers van de VVD (84 procent) en NSC (87 procent) vinden het prima als hun partijen in een coalitie stappen met de PVV. Sterker nog: dit is voor een flinke meerderheid van die kiezers de voorkeurscoalitie. Tweederde van de VVD-kiezers (65 procent) zegt het zelfs geen probleem te vinden als Wilders premier wordt in een kabinet met de VVD.

'Maak het werkbaar'

VVD-stemmers zijn van mening dat hun partij beter tot haar recht komt in een rechts kabinet. Bovendien, zeggen zij, is een rechtse coalitie een eerlijke weerspiegeling van de verkiezingsuitslag. "Wilders wéér uitsluiten schoffeert 2,5 miljoen kiezers en daarmee de democratie. Dat kunnen we niet maken", zegt een van hen.

NSC-kiezers delen die mening. "Dit is zo'n overweldigende uitslag, die hebben we gewoon te accepteren en respecteren. Ze zorgen maar dat ze het werkbaar maken", vindt een deelnemer die NSC stemde. Ook veruit de meeste NSC-kiezers (73 procent) vinden het geen bezwaar als NSC met de PVV in een kabinet stapt waarin Wilders premier wordt. Wel houdt deze groep een paar slagen om de arm wat betreft de rechtsstatelijkheid en betrouwbaarheid van de PVV.

Premier Wilders?

Wilders benadrukte in zijn overwinningsspeech dat hij klaar is om premier te worden 'van alle Nederlanders, ongeacht afkomst of geloof'. Dat ziet het merendeel van de deelnemers wel zitten: 50 procent vindt hem acceptabel als premier. Vorige week waren mensen nog een stuk minder enthousiast: toen zei 29 procent dat ze een 'premier Wilders' prima vonden.

Die stijging is vooral te verklaren doordat zijn partij simpelweg de grootste is geworden. "Hij heeft de meeste zetels, dus dan is het logisch dat hij ook premier wordt", vindt een deelnemer. 40 procent vindt het niet acceptabel als hij in het Torentje komt, om uiteenlopende redenen. Mensen noemen hem polariserend en denken dat het niet goed is voor de internationale positie van Nederland als Wilders aan het roer staat. "Hij is in een aantal landen gewoon niet welkom, hoe gaan we dat doen?", wordt gezegd.

Strategische stemmers

Een kwart van alle kiezers (25 procent) geeft aan gisteren een strategische stem uit te hebben gebracht. Dat was met name het geval bij de drie grootste partijen: bij de PVV (33 procent) en de VVD (33 procent) was dat ongeveer eenderde, bij GroenLinks-PvdA zelfs de helft (49 procent).

Met die strategische stem hoopten die kiezers hun partij een grotere kans te geven om mee te regeren. Voor drie op de tien kiezers (30 procent) was dat een doorslaggevende reden in hun keuze. Volgens een van de PVV-stemmers gaf die stem de meeste kans op een andere koers in Den Haag: "Hij maakt de meeste kans om af te rekenen met het vorige kabinet."

Tegenstem

Tegelijkertijd geeft een deel van de kiezers, niet alleen mensen die strategisch stemden, aan dat hun stem vooral een stem was tégen een andere partij of partijleider. Rechtse kiezers geven aan een linkse coalitie met Frans Timmermans 'koste wat kost' te hebben willen blokkeren. Bij GroenLinks-PvdA geeft een aantal kiezers juist aan gestemd te hebben uit 'angst voor een (extreem-)rechtse regering', en om 'tegengas' te geven aan de VVD en PVV.

Hoewel die angst een aantal van de kleinere linkse partijen, zoals SP, Volt, of D66, zetels kostte, bleef een deel van de kiezers hun voorkeurspartij toch trouw. Achteraf geven zij aan daar geen spijt van te hebben. "Ik was nog even van plan om strategisch te stemmen. Ik ben nu blij dat ik dat niet heb gedaan want het had niets uitgemaakt", laat een SP-stemmer uit het panel weten.

Lang zweven

Nog tot kort voor de verkiezingsdag bleef een groot deel van de kiezers zweven. Een kwart (24 procent) van alle stemmers kwam deze week pas uit bij een partij. 13 procent koos pas op de dag zelf, en een kleine 4 procent hakte de knoop zelfs pas in het stemhokje door.

Het langst twijfelden de kiezers van de VVD. Hiervan geeft een vijfde (19 procent) aan pas op de dag zelf hun definitieve keuze gemaakt te hebben.