Justitieminister David van Weel wil af van de cobra's in Nederland. Het aantal explosies wil hij in 2025 'het liefst' naar nul. "Ik weet niet of dat een realistische doelstelling is, maar ik wil wel echt zien dat het tij gekeerd is."
Ruim 2 weken geleden was er een grote explosie aan de Tarwekamp in Den Haag. Hoewel de oorzaak van deze explosie nog wordt onderzocht, zijn er steeds vaker aanslagen met explosieven in woonwijken. "Oprecht hoop ik dat er potentiële daders zijn die hebben gezien wat er in de Tarwekamp is gebeurd, hoe daar zes mensen bij zijn omgekomen en gaan nadenken dat je hier toch echt niks mee te maken wil hebben", zegt David van Weel, sinds een half jaar minister van Justitie en Veiligheid.
Oorlogsgebied
Hij was er zelf 2 dagen na de explosie en trof een ravage aan. "Ik ben in veel oorlogsgebieden geweest", vertelt de ex-militair en oud-diplomaat. "Door mijn verleden deed dit me daar erg aan denken. Je zag dat gewoon een volledig huizenblok weg was gevaagd."
De mensen die hij er sprak, waren geschokt en verbaasd dat dit hun wijk trof. "Ik denk dat dat een rode draad is bij al die explosies: het gebeurt niet op plekken waarvan men denkt dat het gebeurt. Het gebeurt overal." Van Weel sprak als eerste over een misdrijf. "Omdat er toen inmiddels signalen waren dat daar sprake van was. Dat het niet te maken zou hebben met een gasexplosie."
Vier arrestaties na explosies Tarwekamp
De Haagse wijk Mariahoeve werd in de vroege ochtend van 7 december opgeschrikt door een aantal kleinere en een grote explosie bij een bruidsmodezaak met appartementen erboven. Vier mannen zijn inmiddels gearresteerd. Op de achtergrond van de explosie kan de minister niet ingaan.
Twee verdachten werden eerder opgepakt met jerrycans en zwaar vuurwerk en kort erop vrijgelaten. Dat leidde tot verbaasde reacties in het land. Van Weel: "Het verbaast me niet", zegt hij. "Ik laat me informeren door het Openbaar Ministerie en de politie op het moment dat zij dat nodig achten." Dat het motief van de explosie in de 'relationele sfeer' ligt, wil minister Van Weel niet bevestigen of ontkennen.
1.100 aanslagen
Het totaal aantal explosies gaat dit jaar voorbij de 1.100, becijferde de Nationale Politie onlangs. Alleen al in de afgelopen periode waren er verschillende explosies met doden en zwaargewonden, met de aanslag in de Tarwekamp als triest dieptepunt. Eerder verloor in het Brabantse Nieuwkuijk een vrouw haar been bij een explosie. Meer recent raakte bij een explosie in Purmerend een tienerjongen zwaargewond in de vlammenzee na een explosie.
Van Weel: "Dit fenomeen gaat nog veel meer slachtoffers kosten als we daar niet wat aan doen." Vlak voor het kerstreces stuurde hij een brief naar de Tweede Kamer waarin hij cobra's - het vuurwerk waarmee de meeste aanslagen worden gepleegd - per direct onder de Wet wapens en munitie laat vallen. "Dit zijn gewoon explosieven met dezelfde kracht als een handgranaat en met hetzelfde verwoestende effect. Ik wil ervan af. Geen cobra meer in Nederland. Dat zou dit probleem meteen oplossen."
Weg naar de voordeur
De Wet wapens en munitie kan direct worden toegepast, waardoor mensen die cobra's gebruiken nu meteen vervolgd, gefouilleerd, aangehouden en veroordeeld kunnen worden voor bezit of inzet van deze explosieven. Er staat tot 8 jaar gevangenisstraf op. Ook is er het Strategisch Offensief Tegen Explosies, geleid door de burgemeester van Rotterdam, Carola Schouten.
Daarnaast is Van Weel ook op Europees niveau bezig. Ze worden nog in enkele EU-landen geproduceerd, voor legale doeleinden weliswaar. "Het schijnt dat er één festival in Spanje is waar cobra's enorm geliefd zijn. De fabriek die ze produceert draait het hele jaar door. De meeste cobra's vinden hun weg naar onze voordeur, dus daar moeten we wat aan doen."
Veel daders opgepakt
Van Weel benadrukt dat van de ruim 1.000 explosies, zo'n 500 daders gepakt zijn. "Dat is echt ongekend hoog." Al is het probleem daarmee niet opgelost. "Heel vaak zijn het jonge jongens die voor een paar honderd euro via Telegram zo'n opdracht aannemen en zo een explosief aan de deur hangen."
Je wilt natuurlijk de opdrachtgever vinden, zegt Van Weel. "En op het moment dat je weet wie dat is, wordt hij natuurlijk van z'n bed gelicht", zegt de minister. "Maar dat is niet altijd makkelijk. Ook door de manier waarop dit soort opdrachten wordt gegeven: via Telegram-kanalen, vrij anoniem." Opdrachtgevers en plaatsers van explosieven komen elkaar niet eens tegen. "Dat maakt het vanuit de opsporing wel lastig."
'Drempel blijkbaar heel laag'
Uit recent onderzoek door de politiek blijkt 'slechts' de helft van de explosies een link te hebben met criminaliteit. "We zien dat het ook in de relationele sfeer wordt gebruikt, of tussen concurrenten", schetst Van Weel. Hij verwijst naar de 'dakdekkers-oorlog' in Den Bosch. "Blijkbaar is de drempel om dit soort explosieven in te zetten in Nederland heel erg laag."
Volgens Van Weel zijn de aanslagen met cobra's met name een Nederlands probleem. "Dat is in de ons omringende landen niet zo", zegt hij. "We moeten dus echt op zoek naar waarom dit zo'n Nederlandse fenomeen is en wat we daaraan kunnen doen." Een Europees verbod op dit soort vuurwerk zou wel 'enorm helpen'.
'Doe het niet'
De drempel om dit soort aanslagen te plegen moet hoger worden. "Hoe kunnen we de jongens die dit doen, meegeven dat je hiermee mogelijk moord of doodslag pleegt? En dat je dat de rest van je leven meedraagt?"
Aan die mensen, jongeren, die zo'n aanslag overwegen heeft de minister een duidelijke boodschap: doe het niet. "Dit is geen speelgoed, dit is geen vuurwerk, dit zijn explosieven. Daar moet je ver van blijven en ze zeker niet aan iemand anders' voordeur hangen."
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.