Jarenlange daling van konijnenpopulatie is volgens deskundigen een zorgwekkende trend

De provincie Utrecht wil konijnen per september laten beschermen bij nieuwbouwprojecten. Niet zomaar, want het aantal konijnen neemt al jaren af. Gemiddeld met 1,8 procent per jaar, stelt de Wageningen Universiteit. En dat terwijl we ze hard nodig hebben.

Het gaat niet goed met wilde konijnen in Nederland. De populatie neemt al jaren af. De provincie Utrecht neemt daarom maatregelen. Bij het bouwen, verbouwen of slopen van een woning is vanaf 1 september 2024 een onderzoeksplicht nodig. Wordt het konijn gesignaleerd, dan moet er een bouwvergunning komen. Dit geldt ook voor de haas, bunzing, hermelijn en wezel.

Strengere regels per september

Het konijn is een beschermde diersoort in Nederland en staat nu nog op een vrijstellingslijst. Iemand met (ver)bouwplannen, hoeft dus niet te controleren of het knaagdier aanwezig is.

Vanaf 1 september 2024 komt daar verandering in. Worden er sporen van het knaagdier aangetroffen, dan is er uitgebreid ecologisch onderzoek nodig. De invloed op de natuur moet dan uitgebreid in kaart worden gebracht.

'Honderdduizenden konijnen'

De Wageningen Universiteit ziet dat het aantal konijnen al jaren afneemt. Die daling van bijna 2 procent komt uit het Netwerk Ecologische Monitoring, vertelt Maurice La Haye van de Zoogdiervereniging. "Dat is een programma waarbij we soorten planten en dieren in Nederland volgen."

Toch is het erg moeilijk om het exacte aantal wilde konijnen in Nederland te tellen, zegt La Haye. "We gaan ervan uit dat in Nederland honderdduizenden konijnen rondlopen. Vroeger waren dat er veel meer, dan moet je denken aan miljoenen."

In de koplamp tellen

Het Netwerk Ecologische Monitoring houdt het aantal wilde konijnen op twee manieren bij. Aan de ene kant rijden boswachters of terreinbeheerders vaste routes door de duinen. In de koplamp van hun auto tellen ze konijnen.

Daarnaast houden vogelaars bij hun jaarlijkse broedvogeltelling ook het aantal konijnen bij. "Dat laat op lange termijn een achteruitgang van 1,8 procent per jaar zien", zegt La Haye.

Ziektes

Dat de populatie konijnen snel afneemt, komt voornamelijk door ziektes. Een van de meest bekende konijnenziektes is myxomatose. Het merendeel overleeft deze ernstige ziekte niet.

Een andere ziekte is RHD, vertelt bioloog Jasja Dekker. Het sterftecijfer is hoog, zo'n 70 tot 90 procent. "Steeds als er een nieuwe variant komt, is de sterfte weer heel hoog", zegt Dekker. "Ook steeds meer jonge dieren overlijden eraan. Die ziekte verspreidt zich snel en verandert voortdurend, dus we zien eigenlijk geen resistentie ontstaan."

Gebrek aan voedsel

Een ander probleem is de leefomgeving, vult La Haye aan. "Konijnen houden van een korte, grazige vegetatie. Door stikstof is er heel veel voeding in de bodem en de lucht en daardoor groeien planten erg snel."

Als konijnen een tijdje weg zijn geweest uit het gebied, is de vegetatie zó snel gegroeid dat konijnen het niet kunnen bijbenen met eten. "Als ze het niet kort kunnen eten, komen ze om het leven door een gebrek aan eten."

Jonge konijntjes gaan snel dood

Hoewel konijnen zich razendsnel voortplanten, betekent dat niet dat de populatie daarmee meteen wordt rechtgetrokken.

Ze hebben zoveel jongen en nestjes per jaar, omdat een hoop jonge dieren dood gaan, ziet bioloog Dekker. "Veel konijnen halen hun eerste levensjaar niet eens. De sterfte is erg hoog en dit is een overlevingsstrategie."

'Nuttige dieren'

Het is van groot belang om de populatie konijnen intact te houden. Want konijnen zijn ongelooflijk nuttige dieren, zegt Dekker. "Het zijn leuke dieren om te zien en ze hebben natuurlijk het recht om te leven. Bovendien hebben ze een belangrijke rol in ons ecosysteem."

Er zijn allerlei zeldzame dieren die konijnen als voedsel gebruiken en daar afhankelijk van zijn. "Denk aan de hermelijn, kiekendief, buizerd en de vos", vertelt Dekker. "Daarnaast passen ze hun landschap aan. Met een grote groep konijnen houden ze de vegetatie rond de burcht kort. Ze zorgen voor speciale groeiplekken en kaal zand. Allerlei zeldzame planten kunnen zich daar vestigen. Daarop kunnen weer allerlei zeldzame insecten leven. Konijnen spelen dus echt een sleutelrol."

Lokken naar een andere plek

Vanaf september kan een ecoloog te hulp schieten als er konijnen worden aangetroffen rondom de bouwplaats. Bijvoorbeeld door de leefomgeving steeds iets minder aantrekkelijk maken, vertelt Dekker. "Je kunt ze dan verlokken om naar een plek te gaan die wel veilig is."

Als die plekken niet in de omgeving zijn, dan is het verplaatsen van dieren ook een optie. "Je vangt de konijnen in het juiste seizoen en brengt ze naar een leefgebied waar ze wel gewenst zijn. Daar zitten natuurbeheerders echt om te springen", aldus de bioloog.