Jaarlijks 800 nieuwe ic-verpleegkundigen nodig om tekort op te lossen: 'Schrikbarende cijfers'

De zorg staat onder grote druk: er is onder meer een nijpend tekort aan gespecialiseerde verpleegkundigen. Uit nieuwe cijfers blijkt dat er bijna 20 procent meer opleidingsplekken nodig zijn om het tekort op te lossen. Hoe haalbaar is zo'n opschaling?

Het tekort aan zorgmedewerkers is de afgelopen 2 jaar verder toegenomen. Dat blijkt uit een vandaag verschenen rapport van het Capaciteitsorgaan. Die organisatie onderzoekt op verzoek van het ministerie van Volksgezondheid hoeveel zorgmedewerkers er in de toekomst nodig zijn en hoeveel mensen er daarvoor opgeleid moeten worden.

Langere wachttijden en grotere werkdruk

"Het aantal werkzame gespecialiseerde verpleegkundigen is te laag voor de huidige en nog steeds stijgende vraag naar zorg", stelt het Capaciteitsorgaan in het nieuwe rapport. "In 2020 waren er 4.183 opleidingsplekken nodig voor gespecialiseerde zorgmedewerkers, nu zijn dat al 4.954."

"Het verschil tussen het aantal professionals en de zorgvraag blijft toenemen", is een van de conclusies van het rapport. "Soms is dat nog eens versterkt door de COVID-19 pandemie. Dit zorgt voor gemiddeld langere wachttijden, een grotere werkdruk en mogelijk ook meer ziekteverzuim."

Bijna helft van studenten stopt

Ook ic-verpleegkundigen horen bij de groep gespecialiseerde zorgmedewerkers waar momenteel een groot tekort aan is. Volgens het Capaciteitsorgaan zijn er jaarlijks 791 nieuwe ic-verpleegkundigen nodig om de toenemende zorgvraag aan te kunnen. Beroepsvereniging V&VN-IC twijfelt sterk of dat haalbaar is. "Ik vind deze cijfers echt schrikbarend", reageert voorzitter Joke Dieperink-Van der Goot.

Ze legt uit dat nu al bijna de helft van de studenten de eindstreep tot ic-verpleegkundige niet haalt: "Na 2 jaar intensieve extra scholing zijn er in 2022 van de 490 studenten maar liefst 226 eerder gestopt. Dat heeft bijvoorbeeld te maken met de hoge werkdruk of dat men het toch te zwaar vindt."

'Meer opleidingsplekken: hoe dan?'

Voor de zorgmedewerkers die nu al op de ic werken is een verhoging van de opleidingsplekken problematisch, zegt Dieperink-Van der Goot. "We verwachten van ic-verpleegkundigen dat ze naast hun gewone werk ook mensen in opleiding begeleiden. Want je leert deze specialisatie vooral in de praktijk."

"Maar de werkdruk op de ic is al zo hoog en die wordt nog extremer als verpleegkundigen meer leerlingen moeten opleiden", vreest de voorzitter. Over de oproep om bijna 20 procent meer opleidingsplekken te realiseren, zegt ze: "Hóe dan?"

Waar haal je ze vandaan?

En er ontstaat volgens haar nog een ander knelpunt: nieuwe gespecialiseerde verpleegkundigen moeten ergens vandaan komen. "En dat zijn de verpleegafdelingen van de ziekenhuizen. Maar ook daar heerst al grote personeelskrapte. We creëren voor hen een enorm probleem als we er jaarlijks zo'n 791 verpleegkundigen weghalen."

Toch moet er iets gebeuren: het aantal vacatures op de intensive cares loopt gestaag op, wat voor meer werkdruk voor het huidige personeel zorgt. Op de reguliere intensive cares is inmiddels ruim 9 procent van de functies vacant. Op de kinder-ic's is dat zelfs meer dan een kwart.

'Uitstroom is veel te groot'

"De uitstroom is veel te groot", waarschuwt Dieperink-Van der Goot. "Het is heel erg belangrijk dat we niet alleen kijken naar hoe we mensen kunnen werven voor de ic's, maar veel meer inzetten op behoud van de huidige mensen."

De voorzitter van V&VN-IC hamert erop dat ic-verpleegkundigen meer zeggenschap moeten krijgen om ze binnenboord te houden. "Dat gebeurt nu nog veel te weinig. We zien dat ziekenhuizen die investeren in behoud van medewerkers een lagere uitstroom hebben."

Luisteren naar wensen personeel

Sommige ziekenhuizen kunnen volgens haar op dit moment zelfs opschalen, ondanks het feit dat er landelijk een groot personeelstekort is: "Er zijn ic's waar het beddenaantal kan groeien, doordat men medewerkers mee laat beslissen in beleidsplannen."

"Maar ook investeren in combi-banen en beter luisteren naar de wensen en ambities van het personeel helpt", legt Dieperink-Van der Goot uit. "Daardoor geef je verpleegkundigen meer werkplezier en dan blijven ze. En dat is denk ik het allerbelangrijkste."

'Groei is haast niet bij te benen'

Intensivist Iwan van der Horst is het eens met het pleidooi van Dieperink-Van der Goot. Hij is hoofd van de ic van het Maastricht UMC+ en voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Intensive Care. "Een groei in opleidingsplekken zoals het Capaciteitsorgaan in dit rapport adviseert, dat is haast niet bij te benen", stelt hij.

"Het is een enorme uitdaging waar we mee worstelen", vervolgt hij. "Ik denk dat we nu beter kunnen blijven opleiden in relatieve rust en goed nadenken over de vraag hoe we ons personeel kunnen behouden."

'Toon flexibiliteit als ziekenhuis'

Het behouden van ic-personeel lukt het Maastricht UMC+ bovengemiddeld goed, zegt Van der Horst. "We liggen nu op 125 procent bezetting qua ic-personeel in vergelijking met de periode vóór corona. Er zijn de afgelopen jaren dus meer medewerkers bijgekomen dan er zijn uitgestroomd."

Hoe heeft het ziekenhuis dat voor elkaar gekregen? "We proberen medewerkers tegemoet te komen", legt het ic-hoofd uit. "Bijvoorbeeld door na te denken over levensloop-regelingen of de mogelijkheden voor deeltijd- of combi-banen. Toon flexibiliteit, dan houdt je mensen binnen."