Jaar na dood Mahsa Amini om verkeerd dragen hoofddoek gaat protest in Iran door: 'Regime is bezorgd'

De dood van Mahsa Amini (22) leidde vorig jaar tot grote protesten in Iran. Ze werd opgepakt omdat ze haar hoofddoek niet goed droeg. Wereldwijd betuigden mensen steun aan de Iraniërs die in opstand kwamen. En nog altijd gaan ze de straat op.

De eettafel van Alireza Taimurizadeh in Arnhem ligt vol met spullen: stiften, scharen, plakband, een Iraanse vlag en protestborden met daarop de tekst 'vrouw, leven, vrijheid'. Hij is druk bezig met de voorbereidingen voor een demonstratie. "Het is dan een jaar geleden dat Mahsa Amini werd opgepakt en gedood, omdat ze haar hoofddoek verkeerd droeg. Die tragische dag was het begin van een revolutie."

'Grote repressie'

De protesten in Iran vorig jaar werden breed gedragen. Vrouwen gingen massaal de straat op en verbrandden hun hoofddoek uit onvrede over de situatie in het land. Maar het regime sloeg keihard terug. Demonstranten werden beschoten, opgepakt en vermoord. Ruim 500 Iraniërs kwamen om, zeker 20.000 mensen werden gearresteerd.

"De vrouwen waren het zat en zijn overal in het land de straat opgegaan", vertelt Alireza. "Dat heeft maandenlang aangehouden, ondanks de onderdrukking en de grote repressie die volgde vanuit de Iraanse regering."

Moeilijk handhaven

Een jaar later neemt de repressie nog steeds toe. Deze zomer verscherpte het regime de kledingregels voor vrouwen en kwamen er hogere geld- en celstraffen voor het niet dragen voor een hoofddoek. Alireza vluchtte zelf met zijn moeder vanuit Iran en woont inmiddels met zijn vrouw en twee dochters in Arnhem.

Hoewel er niet meer dagelijks protesten zijn op straat, komen de Iraniërs volgens hem nog steeds in opstand tegen het regime. "Het gebeurt nu op meerdere plekken tegelijk, waardoor het voor de regering heel moeilijk te handhaven is. Ze weten niet waar ze naartoe moeten gaan en hoe ze het moeten onderdrukken."

Haren in de wind

Ook Pooyan Tamimi Arab en Sara Emami volgen het nieuws uit Iran nog elke dag op de voet. Pooyan doet als religiewetenschapper opinie-onderzoek onder Iraniërs en Sara maakte als ontwerper vorig jaar een illustratie van een vrouw met haar haren in de wind. Die groeide uit tot een wereldwijd symbool van de Iraanse strijd voor vrouwenrechten.

"Eigenlijk waren er het hele jaar door protesten, wat laat zien dat het niet ineens zal verdwijnen", zegt Pooyan. "Ondanks dat het regime wel bereid bleek om dodelijk geweld in te zetten." Het is volgens zijn vrouw Sara ook niet gek dat de protesten zijn afgenomen. "Er zitten bijna 20.000 mensen in de gevangenis die meededen aan de demonstraties of zich online hebben uitgesproken."

'Quick fix'

"We moeten niet denken in termen van een soort magische quick fix", zegt Pooyan. "Na een aantal protesten wordt het land niet ineens een liberaal paradijs. Maar er is wel veel veranderd."

Hij zegt dat veel meer vrouwen de straat opgaan zonder hoofddoek en vertelt over een filmpje van een vrouw in een naveltruitje. "Dat soort dingen waren eerder echt ondenkbaar en het laat zien dat er een enorme sociale verandering is. Ik zie het als vallen en opstaan."

Symbool van controle

Zijn vrouw Sara sluit zich daarbij aan: "De revolutie komt in golven. We weten dat er iets gaat gebeuren, maar of dat 1 jaar duurt of 10 jaar, dat weten we niet."

Ze vertelt dat de opstanden over veel meer gaan dan over het dragen van een hoofddoek, maar dat het een belangrijk element is. "Het staat symbool voor de controle en allerlei vormen van onderdrukking."

Niet opgeven

"Het regime gaat door en doet zijn best om om dit ongedaan te maken. Maar het lijkt erop dat het niet lukt", zegt Pooyan. "In grote steden als Isfahan, Mashhad en Teheran zie je heel veel vrouwen zonder sluier op straat. Als mensen dit kunnen volhouden, dan blijft het daar niet bij."

Ook Alireza denkt dat de verandering niet meer terug te draaien is. "Dit regime is al zo lang aan de macht en heeft heel veel middelen. Dat neem je niet zomaar over. Het is een lang proces, maar mensen geven het nu niet meer op."

Regime bezorgd

Verwacht wordt dat de protesten de komende tijd weer gaan toenemen in Iran. "Nu het bijna een jaar geleden is dat Mahsa Amini werd gedood zie je dat het regime heel bezorgd is."

"Er worden allerlei maatregelen genomen om ervoor te zorgen dat er niet weer zulke heftige protesten zullen uitbreken", vertelt Pooyan. En dat betekent dat de repressie toeneemt.

Protestkunst

Toch schrikt dat deze Iraanse Nederlanders niet af. Sara maakte weer een nieuwe tekening, van een vrouw die met losse haren voor het raam zit. "Haar haar wappert naar buiten, dat symboliseert de wens om het verschil tussen binnen- en buitenshuis te verkleinen." Ze vertelt dat mensen nu thuis zichzelf kunnen zijn, maar op straat niet. "Ik wil laten zien dat men deze grens aan het verleggen is, dat is echt heel moedig."

De tekening is haar manier om een bijdrage te leveren aan de protesten. "We hebben gezien dat protestkunst veel impact heeft. Er zijn geen onafhankelijke media in Iran, maar als er iets gebeurt, zoals een arrestatie of een executie, wordt daar gelijk een tekening van gemaakt. Dat is een goede manier om te laten zien wat er gaande is in Iran."

'Voor vrouwen en dochters van Iran'

En Alireza gaat zaterdag weer demonstreren in Den Haag. "De jongens en meiden in Iran leven iedere dag in onderdrukking, dus het minste wat ik kan doen is hier hun verhaal vertellen. Zij worden echt beschoten met kogels, terwijl wij in een vrij land leven. Misschien is het ook voor mij niet veilig, maar dat risico ben ik bereid te nemen."

"De lange arm van Teheran is beangstigend, maar het is voor mij geen reden om niet te demonstreren", vertelt hij. "Ik doe het voor mijn volk, voor de vrouwen en dochters van Iran. En hopelijk voor de vrijheid. Ik wil het niet opgeven, want dan wint het regime."