Na ruim 25 jaar onderzoek weten we veel over de zogeheten miscanthus: een veelzijdig gewas dat op verschillende vlakken kan bijdragen aan oplossingen voor de klimaatcrisis. Toch zien we dit 'olifantengras' weinig terug in het Nederlandse landschap.
Miscanthus is een oeroude grassoort uit Zuid-Oost-Azië en kan wel tot 3 meter hoog worden. Het is een soort kruising tussen riet en bamboe. Volgens de Universiteit Wageningen neemt het 'olifantsgras' grote hoeveelheden CO2 op, wat bijdraagt aan een vermindering van broeikaskassen.
Hoge kosten
"Misschien dat de boeren in de toekomst wel overstappen van aardappelen naar de miscanthus", zegt Luisa Trindade van de Wageningen Universiteit. "Het verbouwen van olifantengras is minder arbeidsintensief dan het telen van aardappelen."
Maar voorlopig is het nog niet zover, legt Trindade uit. "De enige miscanthus die momenteel in de handel verkrijgbaar is, moet worden vermeerderd door kleine stukjes wortel (rhizomen). Dit brengt relatief hoge kosten met zich mee voor de aanplant van nieuwe miscanthusvelden, wat door sommige boeren als een risico wordt ervaren."
Waarom miscanthus een veelbelovend gewas is
Miscanthus zorgt ervoor dat het land 's winters niet kaal wordt, waardoor de plant beschutting biedt aan dieren. Na de oogst is miscanthus een goede grondstof voor bijvoorbeeld bioplastic, beton en papier. Daarnaast wordt het onder meer gebruikt in duurzame geluidsschermen of geperst tot briketten en pelletkorrels.
Het is geen voedselgewas en kan dus op verontreinigd land geteeld worden. De plant heeft weinig aandacht nodig. Dat betekent dus: geen kunstmest. En plant is ook niet vatbaar voor ziektes waardoor bestrijdingsmiddelen eigenlijk overbodig zijn.
Daarnaast houden ganzen niet van het hoge grasgewas. Een groep boeren - verenigd in de Miscanthusgroep - telen het gewas in de buurt van Schiphol. Zo voorkomen ze dat ganzen vliegen in de buurt van de start- en landingsbanen van het vliegveld en dan in botsing komen met vliegtuigen.
'Het is een kip en het ei-vraagstuk'
Wageningen Universiteit onderzoekt momenteel hoe miscanthus veredeld kan worden tot een zaadvermeerderend ras. Dan hoeft niet elke wortel apart geplant te worden, maar kan een boer machinaal zaden in de grond stoppen. "Dan verwacht ik een toename van het areaal met miscanthus in Nederland en Europa", zegt Trindade.
Maar er is nog een ander probleem. Op dit moment is nog lang niet duidelijk waar miscanthus-biomassa allemaal voor kan worden gebruikt. Zo kan het zijn dat een boer miscanthus produceert, maar het nergens kwijt kan.
'Boer moet kunnen wachten'
"Zo zien we zoals in veel startende bedrijven het 'kip en het ei-vraagstuk': de industrie heeft de biomassa nodig om deze tot product te kunnen ontwikkelen, en de boeren hebben de zekerheid nodig dat hun biomassa door de industrie wordt ingekocht. Gelukkig is er hier vooruitgang en weten boeren en industrie elkaar te vinden."
En er is nog meer wat het lastig maakt voor boeren. Akkerbouwers roteren graag met hun gewassen. Het ene jaar aardappelen, daarna uien of wintertarwe en dan weer bieten. "Als een boer aardappelen teelt, heeft de boer de opbrengst van zijn investering in een jaar terug. Bij miscanthus investeren ze vandaag en pas na 4 à 5 jaar verdienen ze de investering terug. Als je kijkt naar de lange termijn heeft miscanthus zeker veel voordelen, maar de boer moet kunnen wachten."
Nog wat stappen
Wanneer zien we in Nederland akkers vol olifantsgras? Dat vindt Trindade van de Wageningen Universiteit lastig in te schatten. Er moeten volgens haar nog wel wat stappen gezet worden: "Ik zou zeggen dat het belangrijkste knelpunt momenteel de beschikbaarheid van goede miscanthusrassen is, met lagere plantagekosten."
Verder hangt er veel af van de boeren, al biedt de huidige stikstofcrisis wel kansen: "Het kan zijn dat sommige boeren die besluiten te stoppen met dierlijke productie, miscanthus een goede manier vinden om verder te gaan met hun bedrijf."
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.