Dit voorjaar gaan er bij sommige boeren minder lammetjes in de wei staan vanwege het blauwtongvirus. Dat is een dierziekte die zeer ernstige klachten veroorzaakt bij de herkauwers. Voor EenVandaag Vraagt vroegen we wat jullie hierover willen weten.
Melle Holwerda van de Wageningen University & Research (WUR) geeft antwoord op jullie vragen. Hij is hoofd van het nationaal referentielaboratorium waar onderzoek wordt gedaan naar blauwtong.
1. Is dit virus gevaarlijk voor de mens?
Holwerda maakt meteen duidelijk dat blauwtong niet gevaarlijk is voor de mens. "We hoeven dus niet bang te zijn dat zieke dieren ons besmetten", vertelt hij.
Dit virus verspreidt zich voornamelijk naar herkauwers zoals schapen, runderen en geiten via knutten, vervolgt de onderzoeker. "Dat zijn hele kleine mugjes. Wij mensen kunnen wel gebeten worden door knutten, maar het virus heeft gewoon geen vat op ons."
Wat is het blauwtongvirus?
Blauwtong is een virusziekte die herkauwers (schapen, runderen, geiten, alpaca's, moeflons en jaks) flink ziek kan maken. Het virus wordt door kleine mugjes, knutten, verspreid. Deze zijn voornamelijk te zien tijdens de schemering en zonsopkomst.
Het blauwtongvirus kan veel uiteenlopende klachten veroorzaken zoals hevige koorts, vochtophoping in het lichaam en zweren in de mond. Door die zweren kunnen besmette dieren niet meer goed eten en drinken. Daarnaast kan er ook veel druk op de poten komen en kunnen de bloedvaatjes in de tong knappen. Hierdoor kleurt de tong blauw, maar volgens Holwerda gebeurt dat alleen in de latere fases van de ziekte.
Er gaan besmette schapen dood door de gevolgen van het blauwtongvirus, maar het grootste deel herstelt na 2 tot 3 weken. Dit komt onder andere door de gevoeligheid voor de infectie, dit verschilt per schapenras. Dus sommige soorten schapen worden minder ziek dan andere.
2. Hoe snel kan het virus muteren?
Dat is best ingewikkeld volgens Holwerda. "Er is namelijk niet één blauwtongvirus. Dit virus wordt geclassificeerd aan de hand van serotypes. Dat zijn geen gemuteerde varianten, die staan echt los van elkaar."
"Tussen 2006 en 2008 is blauwtong serotype 8 in Nederland gevonden", vertelt hij. Dit was de eerste uitbraak van blauwtong in Nederland. "Na een vaccinatiecampagne is die variant in Nederland verdwenen. Maar het feit dat er een vaccin is uitgevonden tegen serotype 8, wil niet zeggen dat herkauwers beschermd zijn tegen andere blauwtongvirussen."
Nu circuleert serotype 3 van het blauwtongvirus in Nederland, vervolgt Holwerda. "Deze variant kan zorgen voor hele heftige koorts. Het vaccin dat in 2008 is uitgevonden tegen type 8, werkt weer niet voor deze variant." Voor serotype 3 is nog geen behandeling. "Maar daar wordt wel aan gewerkt."
3. Hoe staat het met dit virus in de rest van Europa?
Het is een virus dat voornamelijk voorkomt in mediterrane gebieden, bijvoorbeeld in Spanje, Italië en Israël, zegt Holwerda. "Daar zijn meerdere serotypes aan het circuleren, waaronder serotype 8, maar ook 1 en 4."
Het is niet zo dat het ziektebeeld heel erg verschilt tussen de types, legt hij uit. "Maar de hevigheid kan wel variëren. Zo kunnen beesten echt heel erg ziek worden van type 3, de variant die nu in Nederland is." Deze variant is ook in het verleden op Sardinië en Sicilië is gevonden.
4. Waarom duurt het zo lang voordat er een vaccinatie is tegen het blauwtongvirus?
"Voordat er tijd en geld gestoken wordt in de ontwikkeling van een vaccin, moet er wel eerst sprake zijn van een ziekte", vertelt Holwerda. "Omdat serotype 3 eerst nauwelijks voorkwam in Europa, is er niet eerder een vaccin ontwikkeld tegen deze variant."
In Nederland is dit type van het blauwtongvirus in begin september 2023 voor het eerst gevonden bij een schaap. "Momenteel, zo'n zes maanden later, zijn er al farmaceutische bedrijven bezig met het ontwikkelen van een vaccin tegen dit specifieke type. Dus ik vind eigenlijk dat het best snel gaat."
"Al helemaal als je kijkt naar naar het vorige serotype in 2006", merkt hij op. Volgens onderzoek van de Gezondheidsdienst voor Dieren gingen er in de tweede helft van 2007 ruim 27.000 schapen dood door dit serotype. "Toen heeft het twee jaar geduurd voordat er een werkend vaccin kwam."
EenVandaag Vraagt
In dit artikel zijn antwoorden verwerkt op vragen die zijn ingestuurd via EenVandaag Vraagt. Met EenVandaag Vraagt heb je invloed op wat we maken. Wil je meedoen? Download dan de Peiling-app van EenVandaag, ga dan naar 'Instellingen' en zet je notificaties voor EenVandaag Vraagt aan. Je vindt de vragen en antwoorden terug bij 'Doe mee'. De Peiling-app van EenVandaag is gratis te downloaden in de App Store of Play Store.
5. Wanneer start het knuttenseizoen weer?
De eitjes van knutten komen uit bij warmere temperaturen, zegt Holwerda. "Meestal komen knutten massaal tevoorschijn rond mei en juni. Maar toch kunnen ze ook overleven in de koudere maanden", maakt hij duidelijk. "Een van hun overwinteringstechnieken is het verblijven in stallen. Doordat de dieren daar staan, is het warmer dan buiten."
6. Kan er niet aan ruilverkaveling gedaan worden om de ziekte bij schapen te voorkomen?
Holwerda gaat uit van niet. "Het virus wordt overgedragen door het kleine vliegende mugje. Het maakt die knutten echt niet uit op wat voor soort land herkauwers zoals schapen staan. Het gaat de knutten erom dát ze er überhaupt staan. Dus ik denk niet dat ruilverkaveling bijdraagt aan het voorkomen van de ziekte."
Wel kan meer informatie over het overbrengen van het virus helpen, denkt Holwerda. "We zijn nu onderzoek aan het doen naar welke knutten precies het blauwtongvirus kunnen overdragen. In Nederland en België komen alleen al meer dan 100 soorten knutten voor. In heel Europa meer dan 700."
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.