Ineens is de jaarlijkse herdenking van Russische slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog ongemakkelijk

In Rusland wordt het einde van de Tweede Wereldoorlog op 9 mei herdacht. Normaal gesproken gebeurt dit ook in Leusden, waar zo'n 850 gesneuvelde militairen begraven liggen, onder wie ook Russen. Maar dit jaar is dat anders vanwege de oorlog in Oekraïne.

Dat merkt ook directeur van de stichting Sovjet Ereveld, Remco Reiding. Hij identificeerde tot nu toe 250 Sovjet-militairen in het ereveld in Leusden en spoorde hun families op. Het werd zoals hij dat zelf noemt 'zijn levenswerk'.

Namen in vreemd schrift

"Toen ik het ereveld voor het eerst bezocht was het een plek met alleen maar stenen met namen in een vreemd letterschrift. Door de identificatie en opsporing van familieleden zijn de stenen mensen geworden."

"Het gaat vaak om jongens met een gezin, gezinnen die zich decennialang hebben afgevraagd waar de echtgenoot of vader is gebleven."

'Lastige situatie'

De onderzoeker noemt het "een heel lastige situatie" dat mensen de huidige oorlog in Oekraïne associëren met dit ereveld in Leusden. "Ook begrijpelijk, want er liggen hier inderdaad Russen, maar ook Oekraïners en mensen met andere nationaliteiten zoals Georgisch en Armeens."

"Deze mensen zijn 80 jaar geleden overleden in een heel andere oorlog: de strijd tegen de gezamenlijke vijand nazi-Duitsland. Om alles op één hoop te gooien lijkt me onterecht."

Geen gezamenlijke kranslegging

De autoriteiten hebben ervoor gekozen geen gezamenlijke kranslegging te organiseren in Leusden, op de dag dat Rusland de Tweede Wereldoorlog herdenkt. Normaal gesproken gebeurt dit wel, samen met de ambassadeurs van Rusland, Oekraïne en Georgië, vertelt Reiding.

"Op 4 mei zijn de kransen door de gemeenten en onze stichting gelegd en de kransen van de republieken worden 9 mei 's ochtends door medewerkers van de begraafplaats geplaatst. Op 9 mei is het verder leeg, al zullen er wel mensen komen, want stilstaan bij oorlogsslachtoffers lijkt me niet verkeerd."

'Opnieuw komen er soldaten om'

De onderzoeker vindt het pijnlijk dat er geen gezamenlijke kranslegging plaatsvindt op 9 mei. "Ik houd me al mijn hele leven bezig met de impact van oorlog. Om dan te zien dat er elders in Europa toch weer oorlog is en dat er burgers en soldaten omkomen doet pijn."

Maar die oorlog toont wat hem betreft des te meer aan hoe belangrijk herdenken is. Stil te staan bij de impact ervan op de slachtoffers.

Onderscheiding

Voor zijn werk werd Reiding onderscheiden door Rusland. Dat geeft hem een dubbel gevoel, vertelt hij. "Het is natuurlijk prima om iemand die iets goeds doet daarvoor te waarderen. Maar aan de andere kant is het misschien beladen geworden en dat is niet prettig."

"Ik doe humanitair werk, probeer mensen te helpen en om dan door anderen meegesleurd te worden in iets waar ik part nog deel aan heb is niet prettig."

'Weer sterven er mensen'

"Wij houden ons bezig met de oorlogsslachtoffers die zijn begraven in Leusden en proberen de nagedachtenis aan deze jongens levend te houden. Ze waren onze bondgenoten tijdens de Tweede Wereldoorlog, gewone jongens die het verdienen hun naam op de steen te krijgen."

"En ook nu sterven er weer 'gewone' mensen. We vinden oorlog vreselijk en hopen dat er snel vrede komt."

Lastige tijd

Of Reiding nu verder kan met het identificeren van de militairen in het ereveld? "Het is een lastig tijd, maar we hebben wel meer lastige tijden gehad. Het heeft jaren geduurd voordat de eerste soldaat werd geïdentificeerd, toen heb ik ook doorgezet, dat doen we nu ook."

Samenwerken met Rusland doet hij nu niet. "Ons hart bloedt nu ook vanwege wat er in Oekraïne gebeurt. Maar we moeten ooit wel weer met elkaar in gesprek raken, als is dat moment nog niet aangebroken, dat is duidelijk. De situatie moet eerst tot rust komen, we willen niet bijdragen aan polarisatie, we willen verbinden."

'Zij moeten niet de dupe worden'

Treurig vindt Reiding het, dat sommige mensen moeite lijken te hebben met het maken van onderscheid tussen wat nu gebeurt in Oekraïne en wat er gebeurde tijdens de Tweede Wereldoorlog.

"De jongens die hier begraven liggen moeten niet de dupe worden van wat hedendaagse politici elders in Europa doen. Anders kunnen we wel blijven schuiven met de geschiedenis."