Twente helpt Drenthe in de strijd tegen afvalwaterinjecties door NAM: 'Daar gebeurt hetzelfde'

De NAM wil weer olie gaan winnen in het Drentse Schoonebeek. Maar het verzet groeit: wat als het net zo misgaat als in Groningen en Twente? Inwoners krijgt nu hulp vanuit Twente. "Wij willen niet dat de Drenten ook voor eeuwig op een afvalput zitten."

De relatie tussen de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) en het Drentse Schoonebeek is altijd goed geweest, vertelt Henk Vredeveld van actiegroep Stop Afvalwater Schoonebeek. "Vanaf 1943 werd hier olie uit de grond gehaald. We vaarden er wel bij, de NAM zorgde goed voor ons."

'Veel aan de NAM te danken'

Vredeveld verwijst naar de voorzieningen die ze aan de NAM te danken hebben: de voetbalclub, de schietclub, de tennisvereniging. "Je kon overal gratis lid van worden. Ik heb zelf bij de muziekvereniging gezeten en kreeg mijn uniform en muziekinstrument gratis. Er was in die tijd geen betere werkgever dan de NAM."

In 1996 stopte de oliewinning bij Schoonebeek omdat het te duur werd. "Maar in 2016 zijn ze teruggekomen. Er zit immers nog voor miljarden euro's aan olie in de Drentse grond. Elke dag niet boren kost de NAM en de staat 450.000 euro."

Geen vertrouwen meer

Maar de 'nieuwe' NAM vertrouwt Vredeveld niet. "Dit is de NAM van de debacles in Groningen en Twente. De NAM die nu door het Openbaar Ministerie vervolgd wordt vanwege kwikverontreiniging. Dat is het bedrijf waar we nu mee te maken hebben."

Voor de huidige manier van oliewinning is een heleboel water nodig, legt Vredeveld uit. "De dikke Schoonebeekse olie moet met stoom vloeibaar worden gemaakt. Zo komt de olie makkelijker naar boven."

Vies water uit de grond

"Boven de grond worden olie en water dan weer gescheiden", vervolgt hij. "Maar het water is dan heel vies: het is zout en zit vol benzeen en methanol."

Vredeveld vertelt dat dit voor een deel stoffen zijn die zijn meegekomen uit de diepe ondergrond. "Maar er zitten ook stoffen in die de NAM toevoegt om de installaties te beschermen."

Zuiveren is duurder

Het water zou gezuiverd moeten worden, maar dat is duurder dan de opbrengst van de oliewinning. "Dus hebben ze het afvalwater eerst in lege gasvelden in Twente geïnjecteerd", zegt Vredeveld. "En nu willen ze het in een gasveld onder Schoonebeek injecteren."

De actievoerder twijfelt over de veiligheid van deze techniek. "In Twente waren er lekkages, in Duitsland ook. Wat als de schade-afhandeling bij problemen straks net zo stroef gaat als in Groningen? Bovendien is de CO2-uitstoot bij deze olie 50 procent hoger dan bij geïmporteerde olie. Ik vind het heel onverstandig."

Actiegroep 'Stop Afvalwater'

Samen met andere bezorgde inwoners heeft Vredeveld zich verenigd in Stop Afvalwater Schoonebeek. Ze worden in hun verzet bijgestaan door leden van Stop Afvalwater Twente, de actiegroep die eerder het injecteren van afvalwater in de gasvelden in Twente wist te stoppen.

"Het komt erop neer dat uiteindelijk alle Twentse gemeenten en zelfs de provincie mordicus tegen het injecteren waren", vertelt Freddy Mensink. "En ook de publieke opinie hielp mee. Het imago van de NAM is behoorlijk veranderd."

Geheim wapen: Herman Finkers

Daarbij kreeg Twente hulp van een zeer bekende Tukker: Herman Finkers. "Hij was wel echt ons geheime wapen", zegt Mensink. "Finkers is komisch en vertrouwd. Dankzij hem is iedereen tot het besef gekomen dat met deze injecties Twente voor eeuwig op een afvalput wordt gezet."

En dat dreigt nu ook met Schoonebeek te gebeuren, waarschuwt Mensink. "In principe gebeurt hier hetzelfde als bij ons. Wat de NAM doet is voor de korte termijn, het is korte termijn gewin, en dat kan omslaan in enorme ellende die niet meer is op te lossen. Dat was zo in Groningen, in Twente en straks ook in Drenthe. Dus: wees op uw hoede."

'We kunnen heel veel leren'

Vredeveld is blij met de hulp van Stop Afvalwater Twente: "Wat tot voor kort in Twente gebeurde, wil de NAM nu in Drenthe gaan doen. Met een paar kleine wijzigingen, maar het komt op hetzelfde neer."

"We kunnen heel veel leren van Twente. Daar is inmiddels zoveel ervaring en kennis opgedaan. En daarnaast zouden we ook zeker de hulp van een bekende Drent kunnen gebruiken."

Waarborgfonds starten

Ook mijnbouwkundig ingenieur Bas Kloppenborg, die zelf ook in de omgeving woont, denkt na over oplossingen. Hij begrijpt dat er wantrouwen is bij de burgers. "Ik ben regelmatig aanwezig bij de zogenaamde 'ontzorgtafels' en ik verbaas me over de manier waarop daar met omwonenden wordt omgegaan. Notabelen weigeren hun vragen te beantwoorden of reageren heel kortaf."

De oud-werknemer van Shell, die ook lid is van de regionale politieke partij De Alliantie, pleit voor een waarborgfonds. "Een soort veiligheidspot, zodat er meteen geld is als er iets misgaat", legt hij uit. "Om te beginnen kan er 150 miljoen euro in."

'Belangrijk voor vertrouwen'

Al denkt Kloppenborg niet dat er iets misgaat, 'want de techniek werkt en wordt al op veel plekken toegepast'. Toch is het volgens hem belangrijk dat er zo'n fonds komt: "Voor het vertrouwen en voor die hele kleine kans dat er wel iets misgaat."

Daarna moet er elk jaar een paar miljoen euro extra in het fonds worden gestopt, stelt de mijnbouwkundig ingenieur voor. "Laat aan de mensen zien dat je hun welzijn belangrijk vindt."

Win-winsituatie

Het waarborgfonds kan ook worden gebruikt voor onderzoek naar waterzuiveringsmethoden, vindt Kloppenborg. "En verder moet de winst van de oliewinning worden besteed aan de lokale economie", vindt hij. "Zo wordt het een win-winsituatie, voor het bedrijf én de burgers. Want je kunt niet zoals bij de Groningers zeggen: 'Zoek het maar uit.'"

'Minste impact op mens en milieu'

In een reactie laat de NAM weten dat de afvalwaterinjecties volgens onderzoek door RoyalHaskoningDHV de minste impact hebben op mens, milieu en omgeving. Sinds het begin van de oliewinning in Schoonebeek wordt er water in de diepe ondergrond geïnjecteerd, waarvan al meer dan 10 jaar in het betreffende gasveld. Daarbij zijn geen aardbevingen opgetreden, benadrukt het bedrijf.

Mocht er in de toekomst toch een aardbeving van 3.0 of hoger optreden, dan zullen de waterinjecties worden gestopt, belooft de NAM. Eventuele schade wordt afgehandeld door de Commissie Mijnbouwschade, toegekende schades moeten door de NAM worden vergoed. Dat is wettelijk zo geregeld. De NAM wil in april en mei vergunningsaanvragen bij de overheid indienen die nodig zijn voor de hernieuwde opstart van het olieveld in Schoonebeek.