Patricia wil gerechtigheid voor Duitse opa die in 1942 om het leven kwam op Nederlands schip

"Onschuldige Duitse burgers op een schip zetten en aan hun lot overlaten terwijl de boot zinkt, dat is schandalig." De opa van Patricia Sonnenburg kwam in 1942 om het leven toen het Nederlandse schip de Van Imhoff geraakt werd door een torpedo.

Herman Helmut Otto Sonnenburg werd op het zinkende schip achtergelaten door Nederlandse bewakers, samen met bijna 500 andere Duitse gevangenen. Zijn kleindochter Patricia zoekt nu gerechtigheid.

Verdronken achter prikkeldraad

Patricia hoorde van haar oma wat zich op het schip afspeelde, iets wat de weinige overlevenden aan haar hadden verteld. "De gevangenen zaten achter prikkeldraad en konden niet weg. Daarom zijn ze verdronken." Een beeld schetsen van de situatie aan boord vindt ze lastig. "Je kunt je bijna niet voorstellen hoe het geweest moet zijn."

Haar opa belandde op de boot door zijn nationaliteit. Hij woonde en werkte als Duitser in Indonesië en werd in de Tweede Wereldoorlog opgepakt door Nederland en per boot op gevangentransport gezet.

Alle Duitsers in Indonesië gevangen

Het was 1942 en Japan had zich gemengd in de strijd tegen Duitsland. Daarmee kwam de oorlog dichtbij. Uit voorzorg besloot Nederland om alle mensen met de Duitse nationaliteit in hechtenis te nemen. Ze werden opgesloten in interneringskampen en uiteindelijk met boten naar Brits-Indië gebracht.

Op 18 januari ging het bij het derde transport gruwelijk mis. Het schip de Van Imhoff werd door Japan getorpedeerd en zonk langzaam. Nederlanders en bewakers aan boord brachten zichzelf in veiligheid, maar lieten de bijna 500 gevangenen met Duitse achtergrond achter terwijl het schip zonk. De reddingsboten werden onklaar gemaakt en gevangenen die probeerden van het schip af te komen werden beschoten. De opa van Patricia kwam met ruim 400 anderen om het leven.

Duitser, maar geen nazi

Het stoort Patricia dat vaak generaliserend over 'de Duitsers' wordt gepraat. "Terwijl het in dit geval over burgers van Duitse komaf ging, die al jaren in Nederlands-Indië woonden. Ja, mijn opa was een Duitser, maar hij was geen nazi. Daar wilde hij helemaal niets van weten."

Ze zoekt nu gerechtigheid voor haar opa die onder de hoede van Nederland enkel en alleen omdat hij de Duitse nationaliteit bezat om het leven kwam. "Onschuldige Duitse burgers op een schip zetten en aan hun lot overlaten terwijl de boot zinkt, dat is schandalig."

De term 'oorlogsmisdrijf' bestond toen nog niet, maar het is eigenlijk massamoord

Liesbeth Zegveld, advocaat nabestaande Patricia Sonnenburg

Nederlandse Staat: 'Duitsland is verantwoordelijk'

Advocaat Liesbeth Zegveld vertegenwoordigt Patricia en andere nabestaanden van de slachtoffers van de Van Imhoff. Inzet: een schadevergoeding van Duitsland voor wat de gevangenen op het schip is aangedaan. "De term 'oorlogsmisdrijf' bestond toen nog niet, maar het is eigenlijk massamoord", zegt Zegveld.

Al in april 2018 eiste de advocaat een reactie van de Nederlandse Staat. Dat antwoord kwam uiteindelijk eind april 2019, een jaar later. Ondertekend door de directeur juridische zaken, en niet door een politiek verantwoordelijke: tot ergernis van Zegveld. De strekking van de brief is dat Duitsland volgens de staat verantwoordelijk is voor het afwikkelen van de schade. Daarin wordt verwezen naar een overeenkomst uit 1960, waarin dat afgetimmerd zou zijn. Nederland zal niet bemiddelen.

Geen excuses

Op de eis voor excuses zegt de directeur dat hij het leed dat de gevangenen is overkomen 'onderkent en betreurt'. Excuses vindt hij niet op zijn plaats. Zegveld: "De Nederlandse regering schuift haar verantwoordelijkheid af naar een zo laag mogelijk niveau. Maar Nederland moet haar eigen rol onder ogen gaan zien."

De ramp met de Van Imhoff kwam pas naar buiten toen de paar overlevenden hun verhaal deden in de Duitse media. Toen in de jaren '60 de Nederlandse journalist Dick Verkijk een reportage maakte over het schandaal van de ondergang van de Van Imhoff, greep de overheid in. Onder druk en maande de VARA, die het verhaal uit zou zenden, dit niet te doen. Jaren later, in 2017, wordt opnieuw een documentaire gemaakt over de doofpotaffaire, 'De ondergang van de Van Imhoff'.

Waar zijn de 4 miljoen herstelbetalingen gebleven?

Zegveld stelt nu de Duitse Staat aansprakelijk voor het afwikkelen van de schadevergoeding aan de nabestaanden van de 411 slachtoffers. Daarbij wil ze ook dat Nederland zich niet langer verschuilt, maar een actieve rol neemt in het bemiddelen tussen de nabestaanden en Duitsland. "Nederland moet vragen aan Duitsland waar de 4 miljoen gulden herstelbetalingen gebleven zijn en waarom deze niet betaald zijn."

Eerherstel

Patricia hoopt dat na alle jaren wordt toegegeven wat haar opa is aangedaan en dat hij gezien wordt als het onschuldige slachtoffer dat hij is. "Als nu erkend wordt wat hem is aangedaan, dan is dat eerherstel."