In België is er een nieuwe asielcrisis: 'Eerst waren het alleen mannen, nu slapen ook families op straat'

België ziet het hoogste aantal asielaanvragen in bijna 10 jaar tijd. Voor vrouwen en kinderen is er niet langer de garantie dat er een slaapplek voor ze is in de opvang. "Er werd altijd gezegd: 'geen families op straat', maar dat zien we nu wel."

Nicole de Moor, de Belgische staatssecretaris van Asiel en Migratie, zegt dat het weren van mannen uit de asielopvang een moeilijke beslissing is geweest. "Maar tegelijkertijd ook een makkelijke besluit."

Voorrang voor vrouwen en kinderen

Volgens de staatssecretaris heeft iedereen recht op opvang. Maar door de druk op de opvang in België, lukt het niet om genoeg bedden te creëren. "Ik geef dan voorrang aan de kwetsbaren: de vrouwen en kinderen", laat De Moor weten.

De maatregel om mannen te weren uit de opvang die de Belgische regering in augustus 2023 invoerde, zorgde voor veel kritiek. België is juridisch verplicht om mensen die in een asielprocedure zitten op te vangen, en werd dan ook voor deze maatregel door de rechter op de vingers getikt.

Veel kritiek op maatregel

"Maar er is niets veranderd, en het gebeurt nog steeds. En deze mensen staan nu op straat, want ze verdwijnen niet met zo'n maatregel", ziet de directeur van Dokters van de Wereld Pierre van Heddegem. Hij werkt in de Humanitaire Hub in Brussel waar veel asielzoekers overdag hun toevlucht zoeken. Ze kunnen er terecht voor een maaltijd en een medisch consult.

België heeft momenteel een piek in het aantal asielaanvragen, ruim 4.000 aanvragen per maand: het hoogste in bijna 10 jaar tijd. Hierdoor zijn er de laatste weken groeiende zorgen om families waarvoor ook geen plek is in de opvang.

'Alles zit bomvol'

Hoewel staatssecretaris De Moor benadrukt dat er altijd een oplossing komt voor vrouwen en kinderen, zeggen hulpverleners in de Humanitaire Hub dat ze al weken ook families moeten teleurstellen.

Van Heddegem ziet dat alles bomvol zit. "Ook de nachtopvang en de daklozenopvang. Soms vinden we particulieren, maar ik vind het geen structurele oplossing als deze families afhankelijk zijn van de 'goodwill' van mensen zoals u en ik."

Dagelijks gezinnen teleurstellen

Op het kantoor van de Hub zit een viertal hulpverleners met meerdere telefoons tegelijkertijd te bellen naar andere liefdadigheidsorganisaties en de regionale daklozenopvang. Er worden plekken gezocht voor een Oeigoers gezin en voor een moeder met kind uit Servië, maar er is nergens plek.

Van Heddegem: "Dat is ook zwaar voor onze medewerkers. In het verleden moesten we soms gezinnen teleurstellen, nu dagelijks."

Snelle procedure voor asielaanvraag

Net als in Nederland moeten asielzoekers in België lange tijd wachten in een tijdelijke asielopvang. Maar anders dan Nederland wil de Belgische regering op korte termijn niet extra opvangplekken creëren. De ambitie van De Moor is juist om de komende 5 jaar het aantal plekken in de asielopvang van 38.000 dit jaar, terug te brengen naar 11.000 plekken.

Ze wil met name de druk op de opvang verlichten door een speciale snelle procedure. Hierdoor moeten asielzoekers die uit een land komen waarvan het zeer onwaarschijnlijk is dat een asielaanvraag wordt goedgekeurd, binnen 40 dagen uitsluitsel krijgen.

Ruimte vrijhouden voor vluchtelingen

De staatssecretaris van Asiel en Migratie vindt dat de asielopvang en asielprocedure vrijgehouden moet worden voor mensen die vluchten voor oorlogen.

"Die is niet voor mensen die hier voor economische redenen heen komen, of voor mensen die in een ander land al asiel hebben aangevraagd." De Moor wil er samen met Nederland bij andere Europese landen op aandringen dat zij deze mensen terugnemen.

'Fast-track procedure'

Dit jaar doorliepen 850 mensen de zogeheten 'fast-track procedure'. 96 procent kreeg een negatieve beslissing en de opdracht om te vertrekken. Hoeveel van deze mensen daadwerkelijk vertrokken zijn, is niet bekend. "Daar werken we hard aan", zegt de staatssecretaris. Volgens haar is terugkeer één van de moeilijkste thema's op het gebied van migratie.

"Er is medewerking van het land van herkomst nodig en in zekere zin ook van de migrant zelf. We hebben een nieuwe wet ingevoerd om mensen gemakkelijker te kunnen dwingen dit te doen." Ze benadrukt dat ook de samenwerking met landen als Marokko is verbeterd, door het organiseren van speciale missies. "Dat werpt nu zijn vruchten af. We zijn er dit jaar in geslaagd om vijf keer zoveel mensen uit Marokko terug te sturen dan voorgaande jaren", zegt De Moor.