Hoe wordt omgegaan met ethische vragen? En 7 andere vragen beantwoord over nieuwe behandelingen tegen kanker

Er wordt veel onderzoek naar nieuwe behandelingen tegen kanker gedaan. We vroegen voor EenVandaag Vraagt wat jullie hierover wilden weten. Internist-oncoloog John Haanen van het Antoni van Leeuwenhoek-ziekenhuis geeft antwoord.

1. Hoe staan we er nu voor, vergeleken met zo'n 25 jaar geleden?

"Eigenlijk zijn alle vormen van kanker nu beter te behandelen. We zijn in staat om meer dan de helft van de patiënten met kanker te genezen. Behandelingen worden beter en patiënten leven nu ook langer met kanker."

2. Wat zijn veelbelovende, nieuwe behandelingen en hoe werken die?

"De nieuwe vormen van immuuntherapie maken gebruik van afweercellen die zijn verkregen uit het eigen lichaam. Dat kan uit het bloed zijn of uit afweercellen die in een uitzaaiing zitten. Zij worden in het lab opgekweekt tot miljoenen of miljarden afweercellen en als een soort leger, gericht tegen de kanker, aan de patiënt teruggegeven."

"Een veelbelovende behandeling is gepersonaliseerde immuuntherapie. Dat wil zeggen dat er voor elke patiënt een uniek product wordt gemaakt. Op basis van de kenmerken van de individuele tumor van de patiënt kan zo behandeling op maat worden gegeven. TIL-therapie is zo'n zeer gepersonaliseerde vorm van immuuntherapie."

"Ook kankervaccins zijn veelbelovend. Het zou geweldig zijn als we die voor de huidige generatie al zouden kunnen gebruiken. Maar vaccins werken het beste als er nog geen kanker is, dus om te voorkomen dat er kanker ontstaat. Het HPV-vaccin en het Hepatitis B-vaccin zijn hier goede voorbeelden van. 20 procent van alle kankervormen in de wereld wordt door een virus veroorzaakt, vaccinatie hiertegen kan enorm helpen."

3. Gaan al die nieuwe behandelingen ook gelden voor andere kankervormen?

"Het effect van nieuwe behandelingen zoals TIL-therapie, wordt nu ook onderzocht bij andere kankervormen, bijvoorbeeld bij long- en baarmoederhalskanker en later misschien ook borstkanker. Maar dat onderzoek staat nog aan het begin."

"Het zal dus nog wel enkele jaren duren voordat het voor andere kankervormen, ook zeldzamere, standaardzorg kan worden. En we moeten daarbij ook zeker weten dat het iets toevoegt en beter kan werken dan de bestaande behandelingen."

4. Waarom duurt het vaak zo lang voordat nieuwe behandelingen breed inzetbaar zijn?

"Omdat patiëntveiligheid altijd voorop staat. Daarna wordt pas gekeken of de behandeling iets toevoegt aan de bestaande behandelingen. En dat vergt vaak grote vergelijkende onderzoeken die meestal een paar jaar duren."

"Het is dus geen bewuste keuze van oncologen om nieuwe behandelingen niet direct in te zetten, maar heeft alles te maken met de wijze waarop toelating tot de standaardzorg in de VS en de EU is geregeld."

5. Wat gaat dit allemaal kosten?

"De kosten voor de behandelingen lijken inderdaad alleen maar duurder te worden. De kosten van een TIL-behandeling zijn ongeveer 65.000 euro per behandeling per patiënt. De uitkomst van de TIL-studie laat zien dat patiënten kunnen genezen en dat met een goede kwaliteit van leven. Dat vinden wij de belangrijkste winst en dan mag dit ook wel iets kosten."

"Maar het mooie van het TIL-onderzoek is dat dit zonder inmenging van de farmaceutische industrie is gedaan. Daarmee worden de kosten voor de behandeling veel lager, want we doen dit zonder winstbejag en hoeven geen aandeelhouders tevreden te houden."

6. Blijven de behandelingen tegen kanker in welke vorm dan ook vergoed door verzekeringsmaatschappijen?

"De TIL-behandeling zal vanaf 15 januari 2023 worden vergoed. We hopen dat de bestaande behandelingen in de toekomst ook vergoed blijven en dat nieuwe effectieve behandelingen in de toekomst in het basispakket worden opgenomen."

"Er zitten wel grenzen aan wat zorg kan en mag kosten. Maar dat is een politieke discussie."

7. Hoe wordt omgegaan met ethische vragen?

"Nu de behandeling wordt vergoed, maakt het niet meer uit waar je woont en bij wie je verzekerd bent. We kijken wel heel goed of de risico's van de behandeling opwegen tegen de voordelen en dus vindt er wel enige selectie plaats. Dat moet ook, omdat de behandeling best zwaar is."

8. Kunnen we ontwikkeling en productie ook in Nederland laten plaatsvinden?

"Ja. De TIL-studie bewijst dat dat kan. Zowel de ontwikkeling als de productie is hier gedaan. Sowieso is er veel Europese samenwerking tussen oncologen, onderzoeksinstellingen en ziekenhuizen."

"En er is zeker het voornemen om de productie van nieuwe geneesmiddelen zoveel mogelijk binnen de klinische wereld te houden. Daarmee kunnen we onnodige prijsverhogingen door farmaceuten voorkomen."