De man die bij het speeltuindrama in Assen door omstanders werd verdacht van onzedelijke handelingen bij een kind, overleed na een worsteling met haar vader en andere mannen. Hoe ver mag je gaan als burger als je getuige bent van een mogelijk misdrijf?
De vijf mannen werden zaterdag aangehouden door de politie. De dag erop werden ze weer vrijgelaten, omdat er geen aanwijzingen waren dat ze de man hadden mishandeld. Ze blijven wel verdachten in de zaak. "Bij een heterdaad-situatie mag je iemand aanhouden, maar niet met excessief geweld", zegt Sven Brinkhoff, docent strafrecht. "Tegenhouden mag, maar met vijf man op iemand gaan zitten wordt grijzer gebied."
Opsporing door de burger
Sven Brinkhoff constateert dat politie en justitie steeds vaker handig gebruik maken van burgers. Ze worden letterlijk aangespoord om mee te helpen bij opsporing. "Aan de ene kant is dat een goede zaak. Meer info betekent meer kans om een zaak op te lossen. Maar je kunt je ook afvragen: waar eindigt dit?"
Brinkhoff ziet ook een gevaarlijke kant. "Je kunt er zoveel vraagtekens bij plaatsen. Houden burgers zich wel aan de regels? Is het betrouwbaar wat ze doen? Hoe gaan ze om met bewijs? Willen ze iemand niet even een hak zetten?"
Burgerarrest
Volgens de wet (art. 53 wetboek van strafvordering) mag iedere burger een ander persoon aanhouden die hij of zij op heterdaad betrapt van een strafbaar feit, en zonder geweld overdragen aan de politie.
- Bij de aanhouding mag de verdachte met dwang worden beetgepakt en in bedwang worden gehouden door de verdachte tegen de grond te houden.
- Er mogen bij de aanhouding geen wapens of onnodig geweld worden gebruikt.
- Als de verdachte geweld gebruikt mag degene die overgaat tot een burgerarrest zich verdedigen, maar alleen in verhouding tot het door de verdachte toegepaste geweld.
- De fysieke dwang moet ophouden zodra de verdachte zich overgeeft of weerloos is.
- Er mogen geen voorwerpen in beslag genomen worden die bij het misdrijf zijn gebruikt en het huis van de verdachte mag niet zonder toestemming worden betreden.
- Als niet aan deze voorwaarde wordt voldaan, maakt de burger die overgaat tot arrest zich schuldig aan 'eigenrichting', het voor eigen rechter spelen, wat wel strafbaar is.
Onwetendheid
Michael Boekee is veiligheidsexpert en directeur van More2safety, een bedrijf dat buurtpreventieteams en bedrijven traint in veiligheid en voorkomen dat zaken uit de hand lopen. "Zeker bij buurtpreventie komen vaak de nodige emoties los. Stel er is al drie keer bij je ingebroken of iemand heeft je kind lastiggevallen. Als je diegene in de buurt ziet, kan die emotie naar boven komen en resulteren in verkeerd handelen."
Boekee merkt nog veel onwetendheid over wat mag en niet mag. "Het probleem is dat de gemiddelde burger niet weet hoe ze iemand kunnen aanhouden. En vaak komt daar dan te veel agressie bij kijken."
Buurtpreventie
In speciale buurtpreventie-cursussen leren deelnemers gesprekstechnieken, wat er in de wet staat, hoe om te gaan met emoties en het uitvoeren van een burgerarrest.
Boekee: "Al is het laatste dat we willen dat burgers zelf een aanhouding moeten verrichten. Zeker in de buurtpreventie zijn mensen de ogen en oren van een wijk. Je komt elkaar weer tegen."
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.