Hoe strengere maatregelen en hogere straffen drugscriminaliteit in de Rotterdamse haven tegengaan

Bijna 50.000 kilo cocaïne werd er in 2022 gevonden in de haven van Rotterdam. Een stuk minder dan het jaar ervoor. En na invoering van een nieuwe wet is het aantal opgepakte uithalers van drugs bijna gehalveerd. "We werpen substantiële barrières op."

Het drugsprobleem is nog lang niet opgelost. Maar de nieuwe cijfers kunnen er wel op wijzen dat strengere maatregelen en hogere straffen de Rotterdamse haven inmiddels iets minder aantrekkelijk maken voor de smokkel van cocaïne.

'Criminelen zijn mogelijk voorzichtiger geworden'

Vorig jaar heeft het Hit and Run Cargo-team (HARC), een samenwerkingsverband van Douane, FIOD, Zeehavenpolitie en Openbaar Ministerie, in alle havens van Nederland in totaal 52.480 kilo van het witte poeder uit Latijns-Amerika in beslag genomen. In 2021 was dit nog 72.808 kilo cocaïne. De meeste vangsten vonden plaats in de haven van Rotterdam.

"Er zijn heel veel maatregelen genomen", zegt de Rotterdamse hoofdofficier van justitie Hugo Hillenaar. "We hebben strenger gecontroleerd, het toezicht versterkt en de opsporing in de haven opgevoerd. Ik hoop natuurlijk dat dit maakt dat de Rotterdamse haven minder aantrekkelijk is en dat criminelen voorzichtiger zijn geworden. Maar het is te vroeg om die conclusie nu al te trekken."

Voorzichtig positief

Ook de Douane heeft de controles geïntensiveerd in 2022. Directeur van Douane Rotterdam Jan Kamp is voorzichtig positief. "We hebben nu minder cocaïne gevangen dan het jaar ervoor. Je zou dus kunnen zeggen: misschien heeft het ophogen van die barrières al effect."

"We hebben het aantal scancontroles van containers opgehoogd met 20.000", vertelt Kamp. "We hebben extra geïnvesteerd in toezicht en in ons Team Bijzondere Bijstand. Ook zijn we meer gaan samenwerken met het bedrijfsleven."

Uitgeweken naar Antwerpen

Zowel het OM als de Douane waarschuwt dat drugscriminelen in 2022 mogelijk vaker zijn uitgeweken naar andere havens, zoals Antwerpen. Daar is het afgelopen jaar namelijk juist meer cocaïne in beslag genomen: 110 ton.

Bovendien werden in Antwerpen opvallend veel Nederlandse verdachten opgepakt. De daling in Rotterdam betekent dus niet dat er in totaal minder coke is ingevoerd. In de havens van Rotterdam en Antwerpen is in 2022 immers een gezamenlijke recordhoeveelheid van 160.000 kilo coke onderschept.

Waterbedeffect

"Criminele organisaties zien de havens van Hamburg, Antwerpen en Rotterdam als een soort gebied, waarbij het niet uitmaakt waar de container van boord gaat", legt Douanedirecteur Kamp uit. "Daarom is internationale samenwerking ook erg belangrijk."

Er moeten overal barrières gemaakt worden, vindt hij. "Anders krijg je een waterbedeffect en dat wil je natuurlijk voorkomen."

Uithalerswet

Een van de barrières is de uithalerswet geweest, die het mogelijk maakt criminelen die drugs uit havencontainers halen zwaarder te straffen. Daardoor is het volgens hoofdofficier Hillenaar 'minder aantrekkelijk om uithaler te zijn'.

De wet ging vorig jaar in. "Het aantal uithalers dat we hebben aangehouden is 40 procent gedaald in vergelijking met het jaar daarvoor", rekent hij uit.

Serieuze straffen

Zonder hard bewijs dat drugsuithalers cocaïne smokkelen, kon eerder alleen een boete van 95 euro worden opgelegd voor het betreden van verboden terrein. Sinds 1 januari 2022 kan tot een jaar gevangenisstraf worden opgelegd. Wie daarbij bijvoorbeeld de bewaking misleidt of een valse toegangspas gebruikt, riskeert tot twee jaar gevangenisstraf.

Hoofdofficier Hillenaar is blij met de nieuwe wet. "Kijk, een verbetering was niet zo heel ingewikkeld. Tot vorig jaar kreeg je 95 euro boete. En nu hebben we daar echt wel serieuze straffen tegenover staan."

Straf valt lager uit

Bij de rechtbank werden de eerste uithalers van 2022 in eerste instantie daadwerkelijk veroordeeld tot 3 tot 5 maanden gevangenisstraf. In hoger beroep kregen zij veel lagere straffen dan door het OM werd geëist.

Het gerechtshof oordeelde dat een werkstraf in combinatie met een voorwaardelijke gevangenisstraf voor first offenders, overtreders die voor de eerste keer over de schreef gaan, in de Rotterdamse haven voldoende is.

'Flinke domper'

"Een flinke domper", zegt hoofdofficier Hillenaar. "Onze inzet was: het moet zó onaantrekkelijk worden, dat iedere uithaler direct een onvoorwaardelijke celstraf boven het hoofd hangt. En bij de recidivisten krijgen we dat ook."

"Bij de first offenders is het nu nog een combinatie van voorwaardelijke celstraf met een taakstraf. Maar die jurisprudentie is nog niet helemaal duidelijk, mogelijk gaat dat in de toekomst nog veranderen", zegt hij.

'Toekomst zonder perspectief'

Volgens hoofdofficier Hillenaar gaan uithalers van drugs 'een toekomst tegemoet met nul perspectief'. "Wat daarachter zit vind ik echt ongelooflijk zorgelijk."

"Jongeren die een financiële worst wordt voorgehouden, maar eindigen in de bak of in de kist. Dat is je perspectief. Dat is ongelooflijk zorgelijk. We moeten man en macht erop inzetten om die trend te keren", vindt hij.

Niet meer lucratief?

En dus gaat het OM, samen met politie, FIOD en Douane dit jaar nog strenger controleren en meer barrières opwerpen in de Rotterdamse haven."We doen veel meer dan alleen een deuk in een pakje boter slaan", zegt Hillenaar.

"U hoeft dit niet te geloven alleen omdat ik het zeg. Afgelopen zomer bleek uit een onderzoek dat we 50 tot 60 procent in beslag nemen van de totale hoeveelheid cocaïne die wordt ingevoerd. Dat is substantieel. Als je dat nog kunt opschroeven, is het straks echt niet meer lucratief om de Rotterdamse haven te gebruiken."