'Eigenlijk gek' noemt onderzoeker Christiaan Vinkers het, dat ruim 1 miljoen Nederlanders antidepressiva gebruiken, maar dat er weinig bekend is over hoe je dit afbouwt. Amsterdam UMC en Radboud UMC starten een onderzoek, en dat is een wereldprimeur.
Een groot deel van de mensen die aan depressie lijdt en hiervoor antidepressiva slikt, stopt hier op een gegeven moment weer mee. Maar helaas gaat dat niet voor iedereen zonder problemen. Vooral bij het slikken van lagere doseringen verloopt het afbouwen vaak niet zoals gewenst. Reden voor beide ziekenhuizen om onderzoek te doen naar het makkelijker maken van afbouwen.
Verschillende opties om af te bouwen
Momenteel bestaan er wel al verschillende opties om anti-depressiva af te bouwen, legt apotheker Evelyn Schuil-Vlassak uit. "Je kan druppels gebruiken, een drankje, of pillen doormidden breken. Ook kan je afbouwen met maatwerk door een bereiding te laten maken." Het lastige daarbij is de vergoeding ervan. "Je komt vaak in een welles-nietes discussie en daar is de patiënt dan de dupe van."
Schuil-Vlassak ziet in haar apotheek dat mensen bang zijn weer een depressie te krijgen. "Ze denken terug aan een gitzwarte periode en willen dat nooit meer. Dat zorgt voor angst om te beginnen aan het afbouwen." Toch is iedereen volgens haar uiteindelijk gebaat bij het afbouwen van de medicatie. "Er zijn altijd in meer of mindere mate bijwerkingen."
Verschijnselen lijken op terugval
De juiste middelen zijn vaak simpelweg niet voorhanden, er is weinig begeleiding of patiënten krijgen onttrekkingsverschijnselen, vertelt een van de onderzoekers, psychiater Christiaan Vinkers. "De onttrekkingsverschijnselen kunnen lijken op een terugval. Zo kan er bijvoorbeeld somberheid optreden. Dan worden mensen vaak bang en stoppen ze met het afbouwen."
"Het is eigenlijk gek dat zoveel mensen antidepressiva gebruiken, maar er nog nooit onderzoek is gedaan hoe je het weer moet afbouwen." Vinkers noemt dat er in het buitenland ook weinig over bekend is. "Wat dat betreft is dit onderzoek een wereldprimeur."
Problemen met afbouwen
Momenteel wordt al onderzocht op welk moment patiënten het beste kunnen stoppen met het slikken van antidepressiva, maar er is dus nog geen onderzoek gedaan naar het afbouwen ervan. Voor het onderzoek van Amsterdam UMC en Radboud UMC is gekeken naar de medicijnen Venlafaxine en Paroxetine. "Vooral bij deze medicatie zien wij veel problemen met afbouwen", legt Vinkers uit.
De onderzoekers kijken naar twee groepen: de ene groep bouwt relatief snel af en de andere groep bouwt langzaam af. Het onderzoek gebeurt blind. Dat wil zeggen dat deelnemers niet weten in welke groep ze zitten.
Gebrek aan kennis
"We onderzoeken bijvoorbeeld of de ene manier van afbouwen meer onttrekkingsverschijnselen geeft dan de andere", vertelt Vinkers. "Maar ook of de kans groter is dat bij een van de twee afbouwstrategieën de depressie op langere termijn terugkeert."
Verder kijken de onderzoekers naar de effectiviteit van het afbouwen, de kosten ervan en de kwaliteit van leven van de deelnemers. Het onderzoek, genaamd TAPER-AD, moet na 5 jaar antwoord geven op de vraag hoe je antidepressiva het beste af kan bouwen.
Sinds 2018 bestaat er al wel een kennisdocument voor patiënten die hun medicatie willen afbouwen, dat is opgesteld door apothekers, huisartsen en psychiaters. "Het is eigenlijk meer een richtlijn op basis van aannames, aangezien er nooit eerder onderzoek is gedaan", zegt Vinkers hierover. "Het ontbreekt artsen en patiënten nu aan kennis."
Lees ook
Discussie
Naast druppels, drankjes en lagere doseringen zijn er ook taperingstrips die mensen kunnen helpen bij afbouwen. Dat is een strip waarbij je elke dag een zakje met medicatie krijgt, waarbij de dosis in hele kleine stapjes naar beneden gaat.
Over de strips bestaat al lang discussie. Er zijn rechtszaken aangespannen om te zorgen dat de taperingstrips worden vergoed door de zorgverzekeraar. In die rechtszaken gaf de rechter aan dat de verzekeraars vergoeding van de taperingstrips niet zomaar mag weigeren, bijvoorbeeld op grond dat het middel ook in vloeibare vorm gebruikt kan worden. Psychiater Vinkers: "Straks weten we voor eens en voor altijd wat werkt en is de discussie over de vergoeding verleden tijd."
Rectificatie
Bij publicatie van dit artikel is in eerste instantie onterecht gemeld dat in alle rechtszaken over vergoeding van taperingstrips is bepaald dat de zorgverzekeraar daartoe niet verplicht is. Dat was onjuist en is in de tekst aangepast nadat daar een klacht over was binnengekomen, onder meer via de Raad voor de Journalistiek. Door een interne communicatiefout heeft die aanpassing langer op zich laten wachten dan de bedoeling was. De Raad voor de Journalistiek heeft geoordeeld dat er onzorgvuldig is gehandeld. Voor zowel de fout als de late aanpassing bieden wij excuses aan.
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.