Afgelopen zaterdag startte Hamas een grote aanval op Israël. De uitbraak van het geweld heeft intussen honderden slachtoffers gemaakt in Israël en in de Gazastrook. Wat is eigenlijk de oorsprong van dit conflict? Dat vroegen veel van jullie in de chat.
Om een beter beeld te krijgen van wat zich afspeelt tussen Hamas en Israël, moeten we terug in de geschiedenis. Universitair docent antropologie aan de Universiteit van Amsterdam, Anne de Jong, is gepromoveerd op geweldloos verzet in Israël en Palestina. De Jong legt uit hoe het conflict is ontstaan.
Zionisme en antisemitisme
Anders dan vaak gedacht wordt, is dit geen conflict dat al eeuwen voortduurt, zegt De Jong. "Om het conflict te begrijpen moet je terug naar ongeveer 1900. In die periode waren er veel nationale bewegingen die een eigen land gebaseerd op volkeren wilden."
"Toen is het zionisme ontstaan", legt De Jong uit. "Dat is een beweging die een nationale staat voor het Joodse volk nastreefde. Dat kwam met name door de antisemitische vervolging in Europa, die toen plaatsvond." Antisemitisme is de racistische behandeling van mensen op basis van hun Joodse achtergrond.
Holocaust in Europa
"Door de Jodenvervolging en Holocaust in Europa nam de zionistische beweging tijdens en na de Tweede Wereldoorlog een grote vlucht", weet De Jong. "Mede uit schuldgevoel over deze verschrikkingen kon de onafhankelijkheidsverklaring van Israël in 1948 op brede steun rekenen van onder andere Amerika, Nederland en Frankrijk."
De Verenigde Naties stelden destijds nog voor om er twee staten van te maken: een helft voor Joodse Israëliërs, een helft voor de Palestijnen. Maar de Palestijnse inwoners gingen daar niet mee akkoord. Ze vonden het niet logisch en niet eerlijk dat de helft van het land toegekend zou worden aan een minderheid van slechts 6 procent Joodse nieuwkomers."
Hart van het conflict
Dan kom je in het hart van het conflict, legt De Jong uit. "De nieuw uitgeroepen staat had vanaf het begin namelijk de Joodse nationaliteit. Ook is in die periode een groot deel van de Palestijnen verjaagd.
Veel Palestijnen zijn naar het buitenland gevlucht: vooral naar Jordanië en Libanon. Een deel van hen is daarna doorgereisd naar onder andere de Verenigde Staten en Nederland. De Palestijnen die niet naar het buitenland vluchtten, zijn verdreven naar onder andere de Westelijke Jordaanoever en de Gazastrook.
Illegale bezetting
Sinds 1967 is het hele gebied onder controle van Israël. Met andere woorden: vanaf 1967 zijn alle Palestijnse gebieden bezet.
Een bezetting is illegaal onder het internationaal recht, toch gebeurt het dus al sinds 1967. "Er is een situatie ontstaan waarin Israël een democratische staat is voor de Joodse inwoners, en niet voor de 2 miljoen Palestijnse en niet-Joodse inwoners. Ook is er sprake van een militaire bezetting op de Westelijke Jordaanoever. Dat betekent dat het gebied is ingenomen, maar de mensen die er wonen niet tot burgers van dat land zijn gemaakt."
Openluchtgevangenis
In de Gazastrook is het net wat anders verlopen, vertelt De Jong. "In 2007 is Hamas daar verkozen onder toezicht van de Verenigde Naties. Maar Hamas wordt niet erkend als politieke beweging door Israël. In 2007 heeft Israël de Gazastrook volledig afgesloten, waarbij ze de land-, lucht- en zeegrenzen onder controle hebben."
"Ook kan er geen handel gedreven worden en controleert Israël hun elektriciteit, voedsel, water, bouwmaterialen en brandstof: het hele leven in de Gazastrook. Het wordt ook wel een openluchtgevangenis genoemd."
Gevangen in Israël
De Jong maakte in het voorjaar van 2010 deel uit van een scheepskonvooi met hulpgoederen voor de Gazastrook. Het schip waarop de antropologe voer werd geënterd door Israëlische militairen. De Jong zat een paar dagen gevangen in het zuiden van Israël.
Ze zei toen dat ze niet langer wilde zwijgen over schendingen van mensenrechten onder het mom van wetenschappelijke onafhankelijkheid. "Als de situatie omgekeerd was, zou ik hetzelfde doen voor Israël", liet De Jong destijds weten aan Het Parool.
Grootschalige aanvallen
- Op zaterdag 7 oktober begon Hamas een grootschalige aanval op Israël. Bij de aanval zijn aan beide kanten honderden doden gevallen. Volgens het Israëlische leger zijn er meer dan 800 doden gevallen in Israël. Het Palestijnse ministerie van volksgezondheid spreekt van meer dan 700 doden in de Gazastrook.
- Op een festivalterrein in het zuiden van Israël zijn 260 lichamen gevonden. Hamas opende het vuur op het muziekfestival en gijzelt een aantal festivalgangers in ruil voor gevangen genomen Palestijnen.
- Bij een Israëlische luchtaanval op het Palestijnse vluchtelingenkamp Jabalia zijn meer dan 50 doden gevallen. Ook kondigde de Israëlische minister van Defensie aan de Gazastrook volledig af te sluiten. De water- en elektriciteitsvoorziening worden afgesloten en Israël laat geen voedsel en brandstof meer toe.
- Israël roept 300.000 reservisten op om voor de Israëlische krijgsmacht te strijden tegen Hamas. Dit is de grootste mobilisatie van reservisten ooit.
Uitzichtloze situatie in Gaza
De afgelopen 16 jaar is de situatie in de Gazastrook uitzichtloos. Ongeveer 40 procent van de mensen is werkloos en meer dan de helft van de mensen heeft niet voldoende eten. Ook is de elektriciteitstoevoer zeer beperkt.
"Vanwege de erbarmelijke situatie zijn in de afgelopen 5 jaar veel geweldloze protesten geweest. Bijvoorbeeld tijdens de 'Great March of Return' in 2018. Toen demonstreerden er wekelijks Palestijnse mannen, vrouwen en kinderen op geweldloze wijze aan de grens van Gaza om een eind te maken aan deze bezetting. Daar reageerde Israël zeer agressief op - met duizenden gewonden en doden tot gevolg."
Geen vredesbesprekingen
"Die agressie was een bevestiging voor de Palestijnen: er komen geen vredesbesprekingen, de internationale gemeenschap grijpt niet in. Israël doet wat ze wil."
De militante tak van Hamas zegt nu 'voor vrijheid te willen vechten'. Deze bestaat uit acht verschillende bewegingen. "Het is historisch gezien de eerste keer dat al deze groeperingen samenwerken", vertelt De Jong. "Ze hebben dus niet alleen de middelen, maar ook de personen om zulke acties uit te voeren."
Hamas, Gazastrook en Westelijke Jordaanoever
- Hamas: een Palestijns-soennitische politieke beweging die door de Europese Unie als terroristische beweging wordt beschouwd. Zij hebben als doel Israël te vernietigen. In 2007 kwam Hamas aan de macht en bracht Israël een totale blokkade aan langs de grens met Israël, in zee en in de lucht.
- De Gazastrook: een gebied in het Midden-Oosten dat grenst aan Israël, Egypte en de Middellandse Zee. Samen met de Westelijke Jordaanoever maakt het deel uit van de Palestijnse gebieden. De Gazastrook telt 2 miljoen inwoners die leven op een oppervlakte van 365 vierkante kilometer. Daarmee is het een van de dichtst bevolkte gebieden ter wereld. De Gazastrook verkeert al sinds 1948 openlijk in conflict met Israël.
- De Westelijke Jordaanoever: dit is het grootste grondgebied van de Palestijnse gebieden. Het grenst aan de oostelijke kant met de rivier de Jordaan en de Dode Zee. Een derde deel van 3 miljoen inwoners die leven in de Westelijke Jordaanoever zijn Palestijnse vluchtelingen of nakomelingen van vluchtelingen die vóór 1948 in het gebied, dat nu Israël heet, woonden. Zij wonen voornamelijk in vluchtelingenkampen.
Anders dan de vorige aanvallen
Volgens De Jong is de huidige geweldsuitbarsting anders dan vorige. "Waar het geweld eerst voornamelijk plaatsvond in de Gazastrook of de Westelijke Jordaanoever, vallen nu ook in Israël op grote schaal slachtoffers. Daarnaast schaart een groot deel van voormalig geweldloze Palestijnse activisten zich nu ook achter het gewelddadige verzet."
Dit komt vooral door de uitzichtloosheid, zegt De Jong. "Er zijn jarenlang geweldloze protesten geweest. Daar is nooit op gereageerd vanuit de internationale gemeenschap. Nu heerst het idee dat deze agressie de enige weg is."
Rectificatie
Aanpassingen sinds eerste publicatie:
- In een eerdere versie van dit artikel stond dat niet-Joodse Israëliërs in de praktijk niet in aanmerking komen voor politieke en ambtelijke functies, omdat zij niet in het leger mogen dienen. Dit klopt niet: ze komen wel aanmerking voor zulke functies. Daarom is deze uitspraak weggehaald.
- Er is een deel weggehaald waarin gesteld werd dat de zionistische beweging een 'exclusief Joodse staat' wilde, omdat dat feitelijk onjuist is.
- In een eerdere versie stond dat mensen Gaza niet uit kunnen zonder toestemming van Israël. Dat klopt niet, omdat uitreizen volgens internationale afspraken via Egypte gaat.
- Het doel van Hamas zoals dat in een eerdere versie stond is aangescherpt.
- Aan dit artikel is later toegevoegd dat De Jong in het voorjaar van 2010 deelnam aan een scheepskonvooi met hulpgoederen voor de Gazastrook.
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.