Hoe het is om terug te komen als je bent gevlucht: Taisiia (21) ziet voor het eerst zelf hoe haar Oekraïne is verwoest door oorlog

In maart vluchtte studente Taisiia Kosenok van Kiev naar Nederland. 5 maanden kwam ze niet in Oekraïne en volgde ze de verschrikkingen daar alleen via familie of het nieuws. Als tolk reisde ze met EenVandaag terug en op die reis hield ze een dagboek bij.

"In kan niet uitleggen hoe het is om hier terug te zijn. Het roept heel veel gemengde gevoelens op." In Amsterdam probeert Taisiia zo goed en zo kwaad als het kan haar leven op te pakken: op de universiteit maakt ze haar studie psychologie af. Terug in Oekraïne ziet ze voor het eerst met eigen ogen wat er met haar thuisland is gebeurd.

Terug naar Boetsja

Voor de eerste reportage reist het team naar Boetsja, de stad die wereldnieuws was omdat honderden burgers er door het oprukkende Russische leger werden vermoord. Voor Taisiia is het een bijzondere plek. Ze werd er geboren en ondanks dat ze voor de oorlog in Kiev woonde, kwam ze er nog vaak. "Het is mijn tweede thuisstad. Ik ben er nog vaak op vakantie geweest met mijn familie."

Aan het begin van de oorlog was er zelfs even sprake van dat ze naar Boetsja zou vertrekken. "Mijn moeder dacht dat het daar veiliger zou zijn dan in Kiev en zei dat we naar Boetsja moesten gaan. Maar nu weten we dat dat een vreselijk idee zou zijn geweest. De bevolking is hier geterroriseerd."

Voordat het eerste interview wordt gedraaid, is er tijd om de omgeving te bekijken. De stad die Taisiia zo goed kent, ziet ze nu onherkenbaar veranderd terug. "We kwamen een verwoeste Russische tank tegen, gewoon op straat. Ik heb dit allemaal nog niet gezien, nu sta ik er ineens naast. Ik kon erop klimmen en dat heb ik ook gedaan. Dit wordt geen fijne herinnering, maar wel iets dat ik nooit ga vergeten. Ik hoop dat dit met al het Russische materiaal gebeurt."

Bij de kerncentrale van Tsjernobyl

Na intense gesprekken met slachtoffers in Boetsja, wordt de reis vervolgd in Tsjernobyl. De kernramp daar in 1986 was ver voordat Taisiia werd geboren, maar toch hoorde ze via haar familie veel over de stad. "Mijn moeder was tussen de 20 en 30 toen het incident gebeurde en ze herinnert het zich heel goed. Mijn opa werkte na de ramp zelfs als monteur aan nieuwe constructies om de situatie bij de kerncentrale te stabiliseren."

Zelf is ze er, tot nu, nooit eerder geweest. "Ik vind het best surrealistisch om hier nu ineens te zijn. We waren net bij de kerncentrale, die nu ook bezet is geweest door de Russen. We hadden er een fijn interview met de elektricien en zijn baas." Medewerkers van de centrale zaten er door de bezetting een tijd lang vast.

Door alle verhalen die ze hoort over de oorlog, begint de reis bij Taisiia langzaam zijn sporen na te laten. "Het is moeilijk te beschrijven wat ik voel. Ik ben misschien een beetje afgestompt, door alles wat ik al heb gezien en gehoord. Het is best zwaar."

Nieuwe Insta-vrienden in Charkov

De volgende stop is Charkov, de op een na grootste stad van Oekraïne. Bij een beschoten school staat het volgende interview gepland. Eindexamenleerlingen deden er in juni hun traditionele afscheidswals, ook al was het gebouw verwoest. "Ik denk dat jullie die video wel hebben gezien. Eerst zouden we alleen de aardrijkskundelerares van de klas spreken, maar ze regelde dat er ook een paar studenten langskwamen."

Taisiia kent een aantal mensen uit Charkov goed. "Ik heb hier een paar vrienden en met hen gaat het gelukkig goed. Relatief natuurlijk, want elke dag leven met explosies is heel moeilijk. 's Nachts konden ze er niet van slapen, dus deden ze oordoppen in om toch nog wat rust te krijgen."

De gesprekken met de scholieren in Charkov zijn voor Taisiia bijzonder. "Het is natuurlijk heel tragisch wat hier is gebeurd, maar de scholieren die we spraken waren zo aardig. We hebben Instagram-accounts uitgewisseld, zoals mensen van onze leeftijd doen", lacht ze. "Hopelijk blijven we in contact en hopelijk krijgt hun school financiële hulp. Ik ben echt van deze plek gaan houden."

Wel of niet het leger in?

De tweede reportage in Charkov gaat over wiskundeleraar Volodymyr. Toen de oorlog uitbrak, meldde hij zich aan als reservist in het Oekraïense leger. Het had ook zomaar het pad van Taisiia kunnen zijn, vertelt ze. "In de buitenwijken van Charkov filmden we in de loopgraven. Met mijn familie heb ik een soort grapje dat de volgende keer dat we elkaar zouden zien, in de loopgraven zou zijn. Mijn vader dacht namelijk dat ik me zou aanmelden voor het leger."

Ze vertelt dat ze dat ook bijna had gedaan. "Ik kon niet niks doen. Ik wilde graag, maar er waren hele lange wachtrijen. In Kiev heb ik ook gewacht, maar de rij bewoog helemaal niet." Daarna overwoog ze om zich in Boetsja aan te melden. "Maar ik had geen vervoer om daar te komen. Eigenlijk is dat maar goed ook, want anders was ik nu dood geweest. Jullie weten wat er daar is gebeurd."

De ontmoeting met Volodymyr en andere reservisten inspireert Taisiia. "Wat zij doen is zo belangrijk. Ze zijn klaar om hun leven op te offeren voor hun land. Ik denk dat, als ik niet was aangenomen op een Nederlandse universiteit, ik alsnog bij het leger was gegaan. Maar het is zoals het is."

Weer in Amsterdam

Na de laatste draaidag bij de boerenfamilie Olshanskii in Zaporizja, is het tijd om weer terug naar Amsterdam te gaan. Voor Taisiia was het een reis om nooit te vergeten. "Het is zo fijn om te kunnen helpen in mijn land en te laten zien wat er gebeurt. Het heeft veel emoties losgemaakt, maar ik zou het zo weer doen."

"Ik kan niet uitleggen hoe het is om terug te komen in je land waarvan je altijd dacht hebt dat het er normaal en veilig was. Ineens zijn steden verwoest en is alles veranderd. Vrienden van me bleven hier als vrijwilliger en sommigen zijn zelfs overleden. Dat is heel erg moeilijk."

Maar dat ze zoveel mensen in haar thuisland kon spreken en zelfs weer wat familie kon zien, heeft Taisiia goed gedaan. "Ik zag alles wat de Russen hebben gedaan met eigen ogen. Als je het op internet bekijkt, voelt het toch verder weg. Je bent er niet echt, maar nu heb ik het gezien." Alle Oekraïners die een bijdrage leveren aan hun land, wil ze bedanken. "We doen allemaal ons best voor ons land, en ik ook. Hopelijk komt er snel vrede."