Noord-Koreaanse arbeidsmigranten komen onder valse voorwendselen naar Europa. Twaalf uur per dag werken, geen verlof en bijna al het salaris gaat naar de staat. Voor het eerst klaagt een Noord-Koreaan indirect – via een Nederlands bedrijf dat in Polen opereert – zijn eigen staat aan.
Onder valse voorwendselen naar de andere kant van de wereld vliegen om te worden uitgebuit, dat overkwam de cliënt van advocaat Barbara van Straaten. “Hem is beloofd dat hij buiten Noord-Korea voor een goed salaris zou werken”, vertelt Van Straaten. “In plaats daarvan is hij verhandeld. Hij is in bussen en vliegtuigen gestopt en in Polen terechtgekomen.” Daar werd hij tewerkgesteld op een scheepswerf waar Nederlandse bedrijven scheepsonderdelen laten bouwen.
In het vizier van Noord-Korea
Nu klaagt de cliënt van Van Straaten een van die Nederlandse bedrijven aan voor ‘het profiteren van uitbuiting’. “We hebben bewijs dat het bedrijf op de hoogte was van de omstandigheden op de werf.” De naam van het bedrijf maakt de advocaat niet bekend. Naar eigen zeggen om te voorkomen dat bewijsmateriaal wordt verdoezeld. Het Openbaar Ministerie (OM) maakt over een paar maanden bekend of ze overgaan tot vervolging.
Het is een bijzondere aanklacht. Volgens Korea-deskundige Remco Breuker klaagde een Noord-Koreaan niet eerder op deze manier indirect zijn eigen staat aan. Dat is niet zo gek, want Noord-Koreaanse arbeidsmigranten en hun achtergebleven familieleden worden door de staat nauwlettend in de gaten gehouden. “Zijn angst is gegrond, we proberen zijn identiteit zo lang mogelijk te beschermen’, zegt Van Straaten.
Keten van goedkopere arbeiders
Daarnaast wordt een Nederlandse opdrachtgever voor het eerst aangeklaagd voor uitbuiting waar zij zelf niet direct aan deelnam. Dat het bedrijf is aangeklaagd is mogelijk door een wetsonderdeel dat lang geleden werd opgesteld om prostituees te beschermen. Volgens Van Straaten zoekt de Noord-Koreaan daarom juist in Nederland gerechtigheid. Polen ziet geen reden voor strafrechtelijke vervolging.
Waar komen deze praktijken vandaan? In de scheepvaartsector, maar ook sectoren zoals de kleding- en voedingssector, wordt gebruik gemaakt van goedkope arbeid uit Europese landen zoals Polen. Die landen zoeken op hun beurt weer naar arbeidsmigranten die nog goedkoper zijn, zoals Noord-Koreanen. Om te zorgen dat dit allemaal netjes gaat zijn er verschillende verdragen, wetten en sancties opgesteld.
Kleine boefjes aanpakken heeft geen zin
In de praktijk is het moeilijk om te checken of die regels worden nageleefd. Volgens vakbond FNV wordt er te weinig gehandhaafd. Een Europees rapport dat verscheen in september onderschrijft hun zorgen. Uit het rapport blijkt dat de arbeidsinspectie in Europese landen tekortschiet.
De FNV staat dan ook achter de aanklacht van de Noord-Koreaan. “Het heeft geen zin om de kleine boefjes onderaan de keten aan te pakken”, zegt bestuurder Hermen Pol. “De verantwoordelijkheid moet liggen daar waar de regels worden bepaald en winst wordt gemaakt.”
Verantwoordelijkheid onbekend
Volgens belangenorganisatie Netherlands Maritime Technology (NMT) ligt de verantwoordelijkheid lokaal, in dit geval dus in Polen. Directeur Roel de Graaf is het oneens met het standpunt van het FNV: “Bedrijven moeten erop kunnen vertrouwen dat lokaal de regels worden gevolgd.”
Toen drie jaar geleden duidelijk werd dat Noord-Koreaanse arbeidsmigranten op Poolse scheepswerven werkten, heeft de NMT hun leden gewaarschuwd om op te passen. “Nu maken bedrijven afspraken dat er geen Noord-Koreanen aan hun projecten meewerken”, vertelt De Graaf. “Dat zetten ze in contracten.” Het blijft alleen de vraag of die contracten worden nageleefd. Want ook die controle vindt lokaal plaats.
Vorig jaar berichtten veel media dat Noord-Korea – die al decennia werkers voor houtkap, mijnen en bouwprojecten de wereld over stuurt – zelf ze een flink deel van de salarissen int. De VN schat dat Noord-Korea hieraan jaarlijks tussen de 1 en 2 miljard euro verdient, geld dat wordt gebruikt om de nucleaire wapens en raketprogramma's te financieren.
Het is EU-landen niet langer toegestaan om te investeren in de Noord-Koreaanse economie. Polen geeft geen vergunningen meer uit aan Noord-Koreaanse arbeiders, en geeft daarmee gehoor aan VN-resoluties die Noord-Korea moeten straffen voor hun kernproeven.
Begin dit jaar publiceerde de Universiteit van Leiden een onderzoek waaruit bleek dat Nederlandse schepen in Polen met hulp van Noord-Koreanen zijn gebouwd. Daarbij vielen termen als slavenarbeid en mensenrechtenschendingen.
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.