Hoe geschiedenis ons helpt de coronacrisis te begrijpen: 'In 1700 deden we ook al aan social distancing'

In tijden van crisis grijpen we vaak terug naar de geschiedenis. Logisch, vinden deskundigen: hoe meer we weten over vroeger, hoe makkelijker we wat er nu gebeurt in perspectief kunnen plaatsen. "In de 18e eeuw deden mensen al aan social distancing."

Het lijkt bijna geen toeval: Museum Het Valkhof in Nijmegen en Rijksmuseum Boerhaave in Leiden begonnen beide een jaar geleden met de voorbereidingen van tentoonstellingen over besmettelijke ziekten in de geschiedenis. "We zijn ingehaald door de actualiteit", zegt directeur Amito Haarhuis van Rijksmuseum Boerhaave.

Leren van vroeger

De tentoonstellingen in de twee musea laten zien hoe mensen vroeger omgingen met grote pandemieën, zoals de pest. Maar ook gelijkenissen met de huidige coronacrisis komen aan bod. Bijvoorbeeld manieren van afstand houden en quarantaine.

We kunnen volgens museumdirecteur Amito Haarhuis veel leren van de omgang met ziektes in de geschiedenis: "Bijvoorbeeld dat de gezondheid van mensen niet op zichzelf staat, maar heel erg te maken heeft met hoe we samenleven met dieren. En met hoe we bewegen over de wereld. Hierdoor weten we dat we, om dit soort uitbraken te voorkomen, op alle niveaus maatregelen moeten treffen."

Gruwelen bij eerdere plagen

Hoogleraar Beatrice de Graaf begrijpt dat de interesse naar ziektes uit het verleden tijdens de coronacrisis groot: "Mensen lezen graag over vroeger. Onderzoek bij kinderen toont bijvoorbeeld aan dat zij die het meest weten van geschiedenis, in crisissituaties minder tekenen van stress vertonen."

Met dit voorbeeld stipt De Graaf het belang aan van kennis over de geschiedenis: "Als je meer weet over de geschiedenis kun je deze crisis en het onveilige gevoel meer in perspectief plaatsen. Je kunt gruwelen bij eerdere plagen en zien dat het toen veel erger was. Maar je ziet ook dat men er toen ook weer bovenop is gekomen."

Quarantaine bestond al in de Middeleeuwen

De Graaf ziet gelijkenissen met ziektes uit de geschiedenis en de coronacrisis: "Vroeger hadden mensen minder kennis, maar op hun manier waren ze toch inventief en pragmatisch. Quarantaine bestond al in de Middeleeuwen. En sinds de 18e eeuw zijn we bekend met social distancing."

Dat dit soort noodgrepen nodig waren om ziektes niet verder te verspreiden, was dus toen ook al bekend. De Graaf: "Het verschil is wel dat mensen toen dachten dat de duivel de schuldige was, of de slechte lucht. Nu weten we dat de boosdoener een virus of bacterie is."

'De geschiedenis is geen grabbelton'

Toch moeten we ook oppassen, vindt de hoogleraar: "De geschiedenis is geen grabbelton. We kunnen wel lessen trekken uit wat er vroeger gebeurde, maar doe het zorgvuldig", waarschuwt ze.

"Het gedrag van mensen is niet erg veranderd, maar de omstandigheden wel. Die zijn nu heel anders dan in de tijdens eerdere pandemieën. We leven niet meer in de Middeleeuwen."