Hoe bouw je 27.000 woningen zonder geld van het Rijk? Niet elke regio zomaar akkoord met Woondeal Hugo de Jonge

Woonminister Hugo de Jonge bezoekt vandaag Limburg. De regio Midden-Limburg tekent zijn ambitieuze Woondeal, maar onder voorbehoud. Het plan is om daar bijna 27.000 woningen te bouwen, maar of dat kan zonder financiële middelen, is nog maar de vraag.

'We missen financiële toezeggingen'

Voorzitter Jacqueline Westhelle van de gemeenten in de regio Midden-Limburg heeft zo haar bedenkingen bij De Jonges Woondeal. Ze heeft daarom een brief aan de minister overhandigd met daarin de kritische kanttekeningen van de regio. "Wij zien dit niet als een deal, maar meer als een intentie-overeenkomst. Bij een deal is sprake van wederkerigheid en dat is hier niet het geval."

"Er staan geen financiën tegenover", legt ze uit. "In onze regio zitten veel kleine plattelandsgemeenten die in verband met de minimale opvang van in te dienen plannen niet in aanmerking komen voor de huidige regelingen. Wij redden het niet om deze ambities waar te maken zonder steun van het Rijk."

Hoge druk op ambtenaren

Tegelijkertijd staat er door de Woondeal de laatste maanden heel veel druk op haar ambtenaren, maar door hun grote inzet en flexibiliteit is het toch gelukt, ziet Westhelle. "De deal moest er nú komen. Ik kan er niet onderuit dat dat te maken heeft met de verkiezingstijd."

Een ander kritiekpunt is dat in de deal aan allerlei doelgroepen voorbij wordt gegaan, legt ze uit. "Wij zorgen ook voor de opvang van ontheemden, woonwagenbewoners en arbeidsmigranten. Daar bouwen we ook voor. Maar die maken geen onderdeel uit van de deal."

Signaal afgegeven

De regio Midden-Limburg steunt zeker de intenties van de minister om te bouwen. Ze heeft zelf in 2022 ook een Woonvisie opgesteld waarin aangeven wordt dat er vraag is naar meer goedkope koop en sociale huurwoningen. "Maar het probleem is hoe je dat gaat doen. Er zijn zoveel nieuwe regeltjes wat betreft stikstof en een groot tekort aan mensen die de huizen moeten bouwen", zegt Westhelle.

"En dan is er de eis van de minister van 30 procent sociale huur en twee derde betaalbare woningen. Wij willen ons daarvoor inspannen als dat financieel haalbaar is. Dit signaal is al meerdere keren afgegeven bij het Rijk, maar nog steeds heeft dat niet tot passende subsidieregelingen voor onze regio geleid", betreurt de regiovoorzitter.

Enorme uitdagingen

Midden-Limburg voert op dit moment zelf een onderzoek naar woningbehoeftes uit. "De opgave van sociale en betaalbare woningen moet wel wenselijk zijn en aansluiten bij de lokale woonbehoefte. Die moet leidend zijn", zegt Westhelle. De regio staat volgens de voorzitter voor enorme uitdagingen.

"Omdat we beperkt zijn in uitbreiding van de bebouwde kom moeten wijken geherstructureerd worden. In die nieuwe wijken willen we niet alleen sociale huurwoningen, maar een mix van koop en huur. Dat willen beleggers ook. En als we meer woningen bouwen, moet het voorzieningenniveau mee groeien. Maar we hebben nu al een tekort aan huisartsen en personeel in het basisonderwijs. Hoe gaan we dat oplossen?"

Niet leiden tot boetes

Er bestaat een angst binnen de regiogemeenten over de gevolgen als de gemaakte afspraken door al deze obstakels niet kunnen worden nakomen. "De Woondeal kan op geen enkel moment worden gebruikt als keiharde overeenkomst die tot sancties leidt. Net zoals dat het ministerie geen keiharde financiële wederkerigheid aanbiedt", concludeert Westhelle.

"En we willen een evaluatiemoment met de mogelijkheid dat we stoppen met de Woondeal als de afspraken met het Rijk onvoldoende perspectief bieden", voegt ze toe.

Uitbreiding extra ingewikkeld

Bestuurder Ger Peeters van woningcorporatie Wonen Limburg heeft de Woondeal ook ondertekend, maar ziet wel grote uitdagingen: "Naast de obstakels die ook landelijk gelden zoals financiering, beschikbare grond, materialen en personeel, zien we in Limburg een extra uitdaging."

"In andere provincies is de uitbreiding vaak iets eenvoudiger te realiseren aan de randen van de stedelijke gebieden, zoals in polders. In Limburg zit de uitbreiding met name in binnenstedelijke gebieden en dat maakt het extra ingewikkeld", legt hij uit. "Het vraagt ook om extra investeringen."

'Ambitieuze minister'

En zij zijn niet de enigen die twijfels hebben bij de Woondeal van minister De Jonge. "Ik ben wel blij met deze ambitieuze minister die weer wat leven blaast in dat ministerie", zegt hoogleraar Finance Piet Eichholtz van de School of Business and Economics aan de Maastricht Universiteit.

"Maar helaas pak je met deze afspraken niet de echte knelpunten aan, zoals het stikstofprobleem en het personeelstekort", zegt hij.

Fabrieksmatig bouwen

"Het zijn veel goede bedoelingen, maar te weinig tanden", voegt Eichholtz toe. "De overheid moet de regie veel meer naar zich toetrekken en het moet allemaal concreter."

De hoogleraar heeft zelf andere oplossingen. "Die zie ik in veel meer fabrieksmatig gaan bouwen. Dan krijg je veel minder activiteit op de bouwplaats, dus heb je minder stikstofuitstoot. Ook heb je minder handjes nodig en het is goedkoper."