Hoe besmettelijk ben je nog na een vaccinatie en andere vragen over het effect ervan

Wat weten we tot nu toe over de effecten van het coronavaccin? We maken de balans op met viroloog Rogier Sanders van het UMC Amsterdam en vaccinoloog Anke Huckriede van de Rijksuniversiteit Groningen.

1. Wat weten we op dit moment over het effect van een vaccinatie tegen corona?

Sanders: "We weten dat de vaccins effectief zijn in het voorkomen van besmettingen. Het is niet uitgesloten dat je het virus oploopt. Maar de kans dat je ernstig ziek wordt nadat je volledig gevaccineerd bent, is heel erg klein. De vaccins bieden 95 tot 100 procent bescherming tegen het krijgen van ernstige ziekte door het coronavirus."

"Het is heel belangrijk om te weten dat alle vaccins extreem goed beschermen tegen ziekte. Je komt in principe niet meer door corona in het ziekenhuis terecht als je bent gevaccineerd. 90 procent van de mensen die nu in de Nederlandse ziekenhuizen ligt met corona, is niet gevaccineerd. Die mensen houden de druk op de zorg onverminderd hoog en de wachtlijsten voor de reguliere zorgt blijven daardoor lang."

2. Voor een coronapas hoeven mensen die gevaccineerd zijn niet te testen. Is dat terecht?

Vanavond horen we zeer waarschijnlijk dat de coronapas wordt ingevoerd voor onder andere de horeca, evenementen of in theaters en bioscopen. Een coronapas was al nodig voor het bezoeken van een voetbalwedstrijd in een stadion. Als volledig gevaccineerde mag je naar binnen, maar ben je dat niet, dan moet je je vooraf laten testen.

Volledig gevaccineerde mensen hoeven zich dus niet te laten testen. Maar kunnen zij wel drager zijn van het virus? "Dat is ten dele waar", zegt Sanders. "Mensen die gevaccineerd zijn, kunnen het bij zich dragen en verspreiden, maar die kans is beduidend kleiner als iemand gevaccineerd is. En daarnaast zal iemand die gevaccineerd is en het virus oploopt, dus niet in het ziekenhuis terechtkomen."

Vaccinoloog Huckriede zegt hierover: "Als gevaccineerden wel een doorbraakinfectie krijgen kan er wel evenveel virusmateriaal in hun neus zijn dan bij niet-gevaccineerde personen, maar of dat zich ook vertaald naar evenveel levend en dus infectieus virus, is nog niet helemaal duidelijk."

"Wel lijkt het zo te zijn dat het virusmateriaal minder lang aanwezig is bij een doorbraakinfectie. Ook dat zou transmissie vanuit een gevaccineerd iemand verminderen. Met de kennis van nu lijkt het me daarom terecht dat gevaccineerden geen test hoeven te laten doen."

3. Er is altijd gezegd dat er een bepaalde vaccinatiegraad moest komen en het virus dan echt onder controle zou zijn. Wanneer is dat moment er?

"Ik ben geen epidemioloog, dus het is lastig om er iets over te zeggen. Maar wat wel zo is, is dat de vaccinatiegraad nu te laag is", zegt Sanders. "Zo'n 1,8 miljoen mensen zijn nog niet gevaccineerd en dat zijn er te veel waardoor er nog teveel mensen in het ziekenhuis terechtkomen."

De hoop was inderdaad dat bij een voldoende hoge vaccinatiegraad het virus echt onder controle zou zijn, zegt vaccinoloog Anke Huckriede. "De voorwaarde daarvoor zou echter zijn dat gevaccineerden het virus niet meer kunnen doorgeven. Bovendien geldt het concept van 'herd immunity' alleen als de percentage van inenting over de hele populatie ongeveer gelijk is. Beide voorwaarden zijn helaas niet waargemaakt."

"Het bereiken van echte groepsimmuniteit is daarom niet realistisch", zegt Huckriede. "Maar het blijft zo dat hoe meer mensen zijn ingeënt, hoe moeilijker het virus zich kan verspreiden."

4. Is versoepelen dan wel handig nu?

Sanders: "Ik vind wel dat we nu maatregelen kunnen loslaten. En dat is gebaseerd op het feit dat als je gevaccineerd bent, je nauwelijks gevaar loopt op ernstige ziekte. Maar die 1,8 miljoen mensen lopen wel gevaar. Het is belangrijk om die mensen aan te moedigen zich wel te laten vaccineren."

"De druk op de zorg moet namelijk echt lager. Verplegend personeel moet met een gigantische druk omgaan, omdat mensen het virus oplopen omdat ze zich niet hebben laten vaccineren. Die andere 10 procent die in het ziekenhuis ligt met corona zijn de hele kwetsbare mensen. Die moeten we juist beschermen door de vaccinatiegraad te verhogen. Die verantwoordelijk hebben we met z'n allen."

5. Wat zijn de effecten van vaccineren tegen de deltavariant?

"Alle vaccins zorgen ervoor dat je ook goed beschermd bent tegen het oplopen van de deltavariant. Bij Moderna en Pfizer is dat zo'n 80 procent en voor AstraZeneca en Janssen is dat iets lager, maar nog steeds hoog", zegt Sanders van het Amsterdam UMC. "De bescherming tegen ernstige ziekte is voor alle vaccins heel erg hoog, ook als het gaat om de deltavariant."

6. Hoe zit het met nog meer nieuwe varianten?

"De deltavariant lijkt heel 'sterk' in die zin dat het virus zich heel snel kan verspreiden", zegt vaccinoloog Huckriede. "Een nieuwe variant zou daartegen moeten opboksen en zich dus nog sneller moeten kunnen verspreiden. De varianten die tot nu toe bekend zijn, doen dat kennelijk niet."

"Dit is in die zin goed nieuws, omdat de huidige vaccins het best goed doen tegen de deltavariant. De snel verspreidende deltavariant lijkt dus tot nu toe andere, wellicht nog gevaarlijkere varianten of varianten waartegen de vaccins minder werkzaam zijn, buiten te houden."