'Het zijn vreedzame demonstranten': Lammert schrikt van het zware geweld in Kazachstan tegen volgens de president 'terroristen'

Het verdubbelen van de brandstofprijzen in Kazachstan leidt deze week tot grote demonstraties in het land. 'Terroristen' noemt president Tokajev de mensen die protesteren, maar dat is volgens Lammert Bies onterecht. Hij woonde 15 jaar lang in Kazachstan.

Om de 'terroristen' te bestrijden, heeft president Kassim-Zjomart Tokajev de ordetroepen een 'license to kill' gegeven. Een ongekende situatie, vindt Lammert Bies. Hij woonde jarenlang in het land met zijn Kazachse vrouw en werkte als correspondent voor de Wereldomroep.

'Geweld is ongekend'

"Het geweld dat het politie-apparaat nu gebruikt is ongekend. Dit heb ik niet meer gezien sinds de demonstraties in 1986. En dat was nog in de Sovjet-tijd. Ik ben erg geschrokken van de beelden waarop je ziet dat er op straat geschoten wordt. Je weet niet wie op wie schiet."

Omdat de overheid het internet heeft platgelegd is contact met familie vrijwel onmogelijk. "We hebben deze week even kort contact gehad met mijn zwager," zegt Lammert. "Maar sinds vanmorgen 11 uur ligt alles weer helemaal plat."

De mond gesnoerd

Kazachstan werd de afgelopen 30 jaar geregeerd door Noersoeltan Nazarbajev. Na zijn aftreden in 2019 nam zijn bondgenoot Tokajev de leiding over, maar achter de schermen bepaalt Nazarbajev nog veel, vertelt Bies. "De oppositie krijgt nauwelijks een kans en wordt de mond gesnoerd. Vreedzaam demonstreren is al jaren niet mogelijk." Een bekend voorbeeld is de man die met een blanco protestbord op straat stond en hardhandig werd meegenomen door de politie.

Dat Tokajev de demonstreren terroristen noemt, vindt Bies heel erg. "Het zijn vreedzame demonstranten, maar iedereen die ook maar iets tegensputtert krijgt al het stempel van crimineel of erger."

Internet ligt plat

Ook Marc Broeren heeft deze week nog niemand van zijn collega's in Almaty te pakken gekregen, maar vooralsnog maakt hij zich weinig zorgen. Hij werkt al 15 jaar als kassenbouwer van het bedrijf Dalsem in Kazachstan.

"Dit doet de overheid nu eenmaal als er onlusten zijn. Het gebeurde 2 jaar geleden ook. En na een paar dagen herstellen ze de internetverbinding weer."

Grootste investeerder

Kazachstan is 65 keer zo groot als Nederland en heeft 19 miljoen inwoners. Na Italië is Nederland de grootste handelspartner uit de Europese Unie. En met een bruto bedrag van ruim 60 miljard euro is Nederland de grootste buitenlandse investeerder. Volgens de ambassade van Kazachstan bedroeg de directe buitenlandse investering vanuit Nederland meer dan 81 miljard dollar.

"In de afgelopen jaren hebben we 65 hectare aan tuinkassen in Kazachstan gebouwd", vertelt Broeren. "En dat is alleen het werk van ons eigen bedrijf. Er is een heel consortium van bedrijven uit de Nederlandse tuinbouwsector aan het werk om de tuinbouw in Kazachstan van de grond te krijgen."

Een grote ontwikkeling

Broeren vindt dat Kazachstan zich de laatste 10 jaar ontzettend goed heeft ontwikkeld. "De van oorsprong nomadische maatschappij ontwikkelt zich na het tijdperk in de Sovjet-Unie nu razendsnel tot een welvarend en modern land, met een goede infrastructuur, fietspaden en koffiebarretjes. Ik ben blij dat we daar met onze investeringen een bijdrage aan kunnen leveren."

Eigenlijk draaide de hele economie tot voor kort op de inkomsten van olie, gas en uranium, vertelt Broeren. "De overheid probeert nu diversiteit in de economie aan te brengen. We helpen de Kazachen met biologische gewasbescherming en bouwen een hightech onderzoekscentrum."

Eigen komkommers

"Door de Nederlandse tuinkassen zijn de Kazachen zelfvoorzienend aan het worden. En dat is een goede ontwikkeling. Van oudsher werd eigenlijk alles geïmporteerd en ben je dus heel afhankelijk. Nu kunnen ze zelf komkommers, tomaten, aardbeien en hun eigen rozen verbouwen."

Dat de bevolking is gaan protesteren na de verdubbeling van de brandstofprijzen, begrijpt Broeren wel. "Een medewerker in een tuinkas verdient ongeveer 400 euro per maand, voor zo iemand is de brandstof niet meer te betalen. Ik vind het logisch dat je dan gaat demonstreren, dat zouden mensen in Italië of Duitsland ook doen."

Vooral te maken met rijken

Dat president Tokajev de ordetroepen op de demonstranten laat schieten, vindt Broeren minder logisch. "Maar ik wil daarover niet teveel zeggen. Ik houd me bewust niet met de politiek bezig, ik ben er voor de handel."

"Zelf merk ik weinig van de armoede en onderdrukking van minderheden. Maar ik heb natuurlijk vooral te maken met de rijke bovenlaag, die veel geld verdient met gas en olie. Dat zijn de investeerders die nu diversiteit zoeken in hun beleggingen en zien dat er in de tuinderij goed geld te verdienen is."

Brandstofprijzen de druppel

Lammert Bies heeft in de afgelopen 15 jaar juist meer in contact gestaan met het armere deel van de bevolking. De verhoging van de brandstofprijzen is niet de enige reden dat mensen nu zo massaal de straat op gaan, vertelt hij. "Het is wel de druppel."

Volgens Bies is de Kazachse bevolking al jaren ontevreden over het uitblijven van hervormingen. "Financieel zit Kazachstan al sinds 2008 in een crisis. Veel mensen hebben torenhoge schulden omdat ze makkelijk aan kredieten konden komen. En ook de waardedaling van de Kazachse munt, de tenge, helpt niet mee."

Blij met de Russen

Volgens Bies zijn veel Kazachen blij met de komst van de vredesmissie van de Veiligheidsverdragsorganisatie CSTO, die vandaag is aangekomen. Het CSTO is een militair bondgenootschap van landen in Centraal-Azië, waaronder Rusland, de tegenhanger van de NAVO. "De meeste Kazachen willen dat de rust terugkeert. Als deze Russische hulp dat kan bewerkstelligen, zijn veel Kazachen daar niet per se tegen."