Het taboe moet eraf: hoe burgemeester Halsema de 'heilloze oorlog tegen drugs' wil winnen met regulering

Burgemeester Halsema van Amsterdam wil de handel in drugs reguleren en uit handen nemen van zware criminelen. Bijvoorbeeld door cocaïne te verstrekken op doktersrecept of xtc te verkopen op festivals. Ze wil dat het taboe van het onderwerp af gaat.

Lichtzinnig denkt ze naar eigen zeggen niet over regulering of zelfs legalisering van harddrugs. "Ik zeg ook niet: drugs zijn ongevaarlijk", benadrukt Femke Halsema. "Maar als drugs een risico vormen voor de volksgezondheid, is het toch absurd dat wij de handel overlaten aan gewetenloze misdadigers? Het enige waar we in slagen is zware criminelen nog rijker maken dan ze al zijn."

Narcostaat

Begin deze maand waarschuwde de burgemeester in een opiniestuk in de Britse krant The Guardian dat Nederland het risico loopt een narcostaat te worden. "De opkomst van de wereldwijde drugshandel betekent dat we internationale oplossingen nodig hebben. De oorlog tegen drugs is contraproductief en zinloos. Het belangrijkste dat ik wil bereiken is een intelligent debat", zegt Halsema.

De inzet van het strafrecht is bij drugshandel niet effectief gebleken, stelt de burgemeester vast. "Cocaïne wordt nog steeds op grote schaal recreatief gebruikt. De georganiseerde misdaad krijgt ondertussen steeds meer greep op Nederland en Europa. Heel gevaarlijk. De druk van criminelen op onze rechtsstaat en economie is zo groot, dat je je kunt afvragen: zijn we niet een narcostaat geworden?"

'Harde repressie heeft geen effect'

Verkoop en gebruik van cocaïne en XTC hoeft in de ogen van Halsema niet langer strafbaar te zijn. "Ongeveer 80 procent van onze politiecapaciteit gaat op aan drugsgerelateerde criminaliteit. Er worden enorme partijen coke in beslag genomen. Maar de straatprijzen voor coke zijn al jaren gelijk en mensen blijven harddrugs gebruiken. Meer repressie leidt bovendien alleen maar tot grotere risico's voor de volksgezondheid."

Tegelijk krijgt de georganiseerde misdaad ook steeds meer greep op haar eigen stad, ziet ze. "Amsterdam is een internationaal zakencentrum, helaas ook voor criminele handel. Zware criminelen infiltreren onze coffeeshops. Het heeft een verschrikkelijk effect op kansarme jongeren in onze kwetsbaarste wijken. Die willen geld verdienen, maar weten niet hoe en dus worden ze geronseld door zware drugscriminelen."

Drugsmarkt ordenen

Halsema denkt niet dat je 'alle drugs zomaar kunt legaliseren'. "Dat is naïef", zegt de burgemeester. "Ik denk alleen wel dat je na moet denken hoe je de drugsmarkt ordent. Zoals dat nu ook bij andere genotsmiddelen gebeurt. Drugs kun je op dezelfde manier als alcohol verhandelen en accijnzen op heffen. Je ziet het nu ook bij nicotine, hoe dat steeds verder wordt beperkt."

Zo wil ze ook onderzoeken of het mogelijk is in de toekomst drugs op doktersrecept via een arts te verstrekken. "Dat is bijvoorbeeld een manier. Tegelijk zie je dat coke op hele grote schaal recreatief wordt gebruikt. Je kunt er natuurlijk ook aan denken dat je dat op dezelfde manier als alcohol onder controle gaat brengen. Alcohol is natuurlijk ook heel erg gevaarlijk."

Reguleren van drugs op festivals

Op Amsterdamse festivals, in clubs en cafés kunnen jongeren - als ze willen - de hele nacht sterke drank drinken. "Dat zien we ook terug op onze afdelingen Eerste Hulp", vertelt de burgemeester. "Andere jongeren kopen voordat ze naar een festival gaan xtc bij een dealer, terwijl we de kwaliteit daarvan niet kunnen controleren. Die drinken dan de hele avond water."

Volgens Halsema is dit tegenstrijdig met het overheidsbeleid. "Je kunt je afvragen hoe je dat gebruik van xtc gaat reguleren. Er zit een ongerijmdheid tussen legaal zware alcohol kopen en illegaal xtc op straat, wat eigenlijk minder ongezond is. Dat mogen we weleens aan de orde stellen."

'Enorme gezondheidsproblemen'

Hugo Hillenaar, hoofdofficier van justitie in Rotterdam, is het niet eens met burgemeester Halsema. "Ik denk niet dat het de oplossing is. Internationaal is legalisering onhaalbaar", denkt Hillenaar. "En op het moment dat je legaliseert, zo weten we uit studies, zal het gebruik van drugs echt fors gaan toenemen. Dus je creëert enorme gezondheidsproblemen."

Het zijn standpunten die volgens Femke Halsema 'niet op feiten steunen'. "Drugs worden nu al op zo'n grote schaal gebruikt, je weet helemaal niet of het gebruik na regulering toe gaat nemen. Ik zeg ook niet dat je het straks bij de kruidenier of supermarkt moet kunnen kopen."

Voorlichtingscampagnes

Ook ouders hoeven zich volgens de burgemeester geen zorgen te maken dat hun kinderen straks sneller drugs gaan gebruiken. "Heel veel jongeren worden nu al makkelijk verleid door verboden vruchten. Je wil juist goede campagnes als het gaat om drugs, goed kunnen waarschuwen. Zoals je het ook bij alcohol en nicotine doet."

Meer repressie leidt volgens Halsema alleen maar tot een slechtere volksgezondheid. "Wat het argument van de hoofdofficier toch heel kwetsbaar maakt, is dat je ziet dat in landen zoals de VS waar het gebruik van harddrugs strafbaar is gesteld, de volksgezondheid slechter is. Je ziet daar juist meer drugsdoden."

'Regulering drugs lost probleem van misdaad niet op'

Volgens de hoogste politiebaas in Rotterdam, Fred Westerbeke, lost regulering of legalisering van drugs 'het probleem van criminaliteit niet op'. "Op het moment dat de drugshandel stopt, krijg je misschien een tijdelijke dip. Maar daarna gaan criminelen iets anders zoeken. De georganiseerde misdaad zal blijven en opzoek gaan naar een nieuw verdienmodel."

Ook Halsema denkt dat 'misdaad niet ophoudt te bestaan'. "Een deel van de criminelen kan bijvoorbeeld overstappen naar wapenhandel. Vraag en aanbod is daar alleen totaal anders, dan op de drugsmarkt. Dat is een hele uitgebreide internationale consumentenmarkt, die wij in handen van zware criminelen hebben gelegd. Dat zware misdadigers dan ergens anders emplooi gaan zoeken, is geen argument om te zeggen: dan laten we het ook maar bij ze."

Conferentie Dealing with Drugs

Vrijdag organiseert Halsema de internationale conferentie Dealing with Drugs, over drugscriminaliteit en hoe de drugsmarkt gereguleerd kan worden. Halsema gaat hier in gesprek met burgemeesters uit andere landen, wetenschappers en tal van ervaringsdeskundigen.

Justitieminister Dilan Yeşilgöz ziet overigens niets in het Amsterdamse pleidooi voor regulering van drugs. Volgens de minister heeft dit ook geen enkele zin, zolang Nederland dat als enige land doet. "We weten dat de meeste drugs ons land weer verlaten. Het geld overigens ook. Het geweld blijft hier."