Heeft vriendjespolitiek veel invloed op de uitslag? En 4 andere vragen over het Eurovisie Songfestival beantwoord

Het is de week van het Eurovisie Songfestival. Het duo Mia en Dion vertegenwoordigt Nederland in Liverpool. Nieuw dit jaar: bij de halve finales zijn er geen vakjury's. Felix Pot deed onderzoek naar het Songfestival en beantwoordt jullie vragen.

Kijkers bepalen dit jaar welke landen door gaan naar de finale van het 67ste Eurovisie Songfestival. "Wil je een finale hebben waar zoveel mogelijk mensen naar kijken, dan kun je maar beter de acts erin hebben die de mensen het leukst vinden en niet per se de jury", zegt onderzoeker Felix Pot aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij deed onderzoek naar vriendjespolitiek op het Eurovisie Songfestival.

1. Waarom zijn de vakjury's afgeschaft?

"Het Eurovisie Songfestival heeft in de afgelopen jaren vaker de regels veranderd", legt Pot uit. "In het begin kwam het publiek bijvoorbeeld helemaal niet aan bod. In de afgelopen jaren zie ik een trend dat het publiek steeds meer invloed krijgt in het stemproces. Een soort democratisering van het songfestival."

Dat het steeds meer een show voor het publiek is, komt ook weer terug in de finale. Zo zijn in 2016 de stemmen van het publiek en de stemmen van de vakjury van elkaar gescheiden. Zodat kijkers echt zien welke act het publiek het beste vindt. Pot merkt op dat de organisatie van het Songfestival graag wil laten zien dat er een winnaar op basis van stemmen van experts en het publiek is gekozen. "Dat het iets meer een democratisch verhaal wordt, want daar staat Europa natuurlijk ook voor."

2. Kunnen wij als publiek wel goed beslissen over wie er door moet gaan naar de finale?

Goed geschreven liedjes lopen met de afschaffing van de vakjury het risico om weggestemd te worden. "En dat is precies wat het Songfestival wil", zegt Pot. "Er is altijd de vraag: wie moeten het bepalen? Moeten we het de experts of het publiek laten bepalen? Soms loopt dat gelijk en soms ook niet."

"Vanavond gaan we wel misschien iets zien met Nederland en Kroatië. Volgens de wedkantoren gaat waarschijnlijk maar één van de twee landen door. Een groter contrast tussen Nederland en Kroatië ga je niet krijgen. Nederland is, als het goed gezongen wordt, een heel kunstzinnig liedje en heel goed geschreven. De Kroatische inzending is helemaal hysterisch met mannen verkleed in jurken die veel ronddansen."

"Het is artistiek misschien niet heel verantwoord, maar misschien vinden veel mensen het wel leuk en grappig en gaan zij door naar de finale. Voor de duurzaamheid van het Songfestival vind ik het wel mooi dat het publiek een grotere stem heeft gekregen."

3. Wie bepaalt er welke mensen in de vakjury terechtkomen?

"Dat verschilt heel erg per land", legt Pot uit. Omroepen die verantwoordelijk zijn voor het uitzenden van het Eurovisie Songfestival bepalen zelf wie er in de vakjury zitten. Eurovision heeft wel bepaalde richtlijnen voor de samenstelling, die vooral een mix van professionals moet zijn.

"In Nederland is dat de AVROTROS. Sommige landen hebben een vaste poule en andere landen hebben weer een wisselende poule van vakjuryleden. Dit zijn vaak muzikanten en andere professionals uit de muziekindustrie. In Nederland hebben we bijvoorbeeld weleens radio-dj's in de jury gehad."

4. Heeft vriendjespolitiek veel invloed op de uitslag?

Pot weet uit het verleden dat je voorkeurstemmen niet helemaal kunt voorkomen. "Mensen vinden iets leuker wat zij kunnen verstaan. Als een Kroatische inzending in het Kroatisch zingt en mensen in Servië kunnen dat verstaan en de jury kan dat verstaan, kunnen ze dat ook oprecht mooier vinden dan een Frans liedje. Het is dus niet altijd per se corrupt of vriendjespolitiek, het is ook een deel van gedeelde smaak. Een Vlaams liedje zou in Nederland ook goed scoren."

Volgens Pot kan de loting van de halve finales ook gunstig zijn. "Het kan zijn dat in een halve finale meer goedgezinde landen bij elkaar zitten. Dat kan natuurlijk nadelig uitpakken voor een land dat een beetje in zijn eentje die halve finale ingaat. Maar wat wel blijkt uit het onderzoek naar vriendjespolitiek op het Songfestival, is dat het effect beperkt is."

Toch komen er elk jaar wel verhalen naar boven over vriendjespolitiek en zelfs corruptie. "Belarus is bijvoorbeeld ook wel een keer op de vingers getikt. Het kan een keer gebeuren dat iemand daardoor de finale niet haalt, maar het Songfestival daarmee winnen gebeurt heel zelden. Hoe dat nu in de halve finale gaat uitpakken, nu het volledige publiek bepaalt, dat moeten we nog even afwachten."

5. Hoe is de verdeling van stemmen per land? Hebben de grootste landen meer kans om door te gaan naar de finale?

Dat is volgens de onderzoeker niet het geval. "Elk land mag 12, 10 en 8 tot en met 1 punten geven. Een klein land heeft net zoveel punten te verdelen als een groot land."

"Dus als je in een klein land woont heb je heel veel invloed. In dat opzicht weegt een stem in een klein land zwaarder dan in een land waar veel meer gestemd wordt."