Hebben Russische dienstweigeraars in andere landen recht op bescherming? Europa is verdeeld over opvang

Tienduizenden Russen hebben sinds de aankondiging van de gedeeltelijke mobilisatie het land verlaten. Hoeveel Russen zich in Nederland hebben gemeld, is nog niet bekend. Ze kunnen hier asiel aanvragen, maar belanden onderop de stapel.

In Europa is er verdeeldheid over hoe er wordt omgegaan met Russen die asiel aanvragen. Vooral Polen, Estland, Letland en Litouwen willen Russische dienstweigeraars buiten de deur houden. Duitsland en Nederland geven aan dat alle vluchtelingen volgens de internationale afspraken asiel mogen aanvragen. De Belgische premier vindt het niet de bedoeling dat Europa de deur openzet, en deelt bijna geen visa uit.

Russen opgehaald in Georgië

Volgens Helga Salemon, Ruslanddeskundige bij het Haags Centrum voor Strategische Studies (HCSS), proberen op dit moment veel Russen weg te komen, en zijn er ontzettend lange wachtrijen bij de grenzen.

"Er zijn twee problemen: visums worden niet verstrekt en er is geen vervoer. Russen zijn nu bezig met een aanmeldpunt bij de grens bij Georgië. Russen die daar aankomen, worden gelijk gemobiliseerd."

Asielaanvragen in Nederland

Russische deserteurs en dienstweigeraars kunnen asiel in Nederland aanvragen, zegt staatssecretaris Eric van der Burg. "Maar dat is een toezegging die verder niets om het lijf heeft", zegt onderzoeker migratierecht aan de Radboud Universiteit in Nijmegen, Carolus Grütters.

"Elke aanvraag kan afgewezen worden. Bovendien belanden hun dossiers nu onderaan de stapel." In juni 2022 kondigde Van der Burg namelijk een 'moratorium' af. Dat houdt in dat de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) voorlopig geen beslissingen neemt over de aanvragen, en daarom worden Russen tot zeker het einde van dit jaar niet uitgezet.

Afwachten

"Dat moratorium zegt eigenlijk: in een onzekere situatie wachten we even af wat er gebeurt", zegt hoogleraar Grütters. "Dat komt Van der Burg wel goed uit, zeker met wat er nu in Ter Apel speelt."

Grütters verwacht niet dat veel Russen deze kant op komen. "Ik denk niet dat dat zo hard van stapel loopt. Het gaat sowieso om mensen die het geld hebben. Mensen die Rusland ontvluchten, hebben drie opties: ze kunnen binnen Rusland vluchten, vlak over de grens, of ver over de grens. Nederland pakt 4 procent asielzoekers die naar Europa komen. Mensen zijn zo wanhopig, dat ze de trein nemen naar Belarus waar het nog onderdrukkender is dan in Rusland."

Europees beleid

Europa is sterk verdeeld over of Russische dienstweigeraars wel als vluchteling opgevangen moeten worden, of niet. "In de Baltische staten is in principe iedereen welkom die tegen Rusland is. Mensen die nu Rusland willen ontvluchten, omdat ze gemobiliseerd worden, worden 'bankstrijders' genoemd. Daar willen de Baltische staten wel streng op controleren", zegt Ruslandkenner Salemon. De zogenoemde 'bankzitters' zijn niet per se anti-Rusland, maar willen niet gemobiliseerd worden.

De Europese Commissie is gisteren gevraagd om zich te buigen over richtlijnen over hoe om te gaan met visa-aanvragen. Volgens Grütters hebben mensen die dienst weigeren uit angst te worden vervolgd, recht op internationale bescherming: "Dat is de essentie van vluchtelingenwetgeving. Verschil in bescherming moeten we niet afhankelijk maken van een politieke inschatting of afweging."