Grondwaterpeil Friese veengebieden gaat omhoog om verzakkingen en CO2-uitstoot tegen te gaan

In grote delen van het karakteristieke Friese veengebied staat het grondwater te laag. Het gevolg is uitdroging van de veenlaag, een enorme uitstoot van CO2, verzakkingen en minder biodiversiteit. De provincie wil het waterpeil weer verhogen.

Zoals zoveel van hun collega's in andere delen van Nederland, houden de meeste Friese boeren niet van een hoog grondwaterpeil. "Een hoog waterpeil onder weilanden maakt het moeilijk voor de boeren om het land te bewerken. Want dan kunnen ze niet meer met hun zware machines op het land", zegt gedeputeerde Douwe Hoogland van de Provincie Friesland.

Verzakkingen

Tientallen jaren kregen de Friese boeren hun zin, maar dat gaat veranderen. In de Friese veengebieden ligt onder de weilanden namelijk een pakket veengrond. "Veen is verrot plantenmateriaal van door de eeuwen heen", legt Hoogland uit. "Daar hebben we gras op laten groeien. En gras groeit op zich prima op veen, maar door dat jarenlange lage grondwater krijg je dat het veen ook droog wordt, dat veen klinkt met een centimeter per jaar in. En als dat doorgaat, dan komt dat niet goed."

Een gevolg is dat het Friese veengebied langzaam een soort droge badkuip wordt, die grondwater uit de hogere omliggende gebieden wegtrekt. Grote bijkomende problemen zijn verzakkingen van woningen, wegen en rioleringen in het gebied. En die droge veenlaag onder de weilanden, eigenlijk dus fossiele planten, stoot honderdduizenden tonnen CO2 uit.

Duur plan

Daarom is nu het 'Veenweideprogramma 2021-2030' opgesteld. En dat is geen goedkoop plan. De begroting tot 2030 bedraagt zo'n 550 miljoen euro, een bedrag dat de komende jaren bij elkaar gesprokkeld moet worden.

Grote stukken veengebied worden bekeken. Moeten er nieuwe sloten worden gegraven? Waar kan nog geboerd worden en waar niet meer? Waar is ruilverkaveling nodig? Moeten er veel boeren uitgekocht worden?

Koeien nog buiten

Sjoerd Miedema is boer in het gebied waar het om gaat. Als we hem spreken, komt hij aangereden op zijn prachtige Friese paard. En ze zijn niet alleen. Aan een geïmproviseerde lasso trekt hij een jonge koe mee, die Miedema heeft afgezonderd van een kudde jongvee verderop in een weiland.

Het is eind november en een deel van de koeien van Miedema loopt nog buiten. En dat op een stuk land dat op sommige stukken best nat is. "Ja, het is hier wel een beetje nat, maar het kan wel." Bij hem is het waterpeil inmiddels omhoog. "Ik heb de primeur. We hebben het water in de greppels staan. Deze zomer had ik weinig last van droogte."

Andere koeien

Miedema is een jaar of 7 geleden een biologische boer geworden. En dat betekent dat hij erg bezig is met de kwaliteit van het bodemleven in zijn weilanden. Hij ziet wat veel mensen zien: het waterpeil in grote delen van Friesland wordt kunstmatig laag gehouden. Maar het kan dus anders. "Wij laten zien dat het kan. En als het niet kan, dan mag je het ook weten."

Miedema heeft ook geen doorsnee koeien. "We hebben wel een andere soort vee. Lichtere koeien. We hebben het Friese bloed teruggefokt. Die koeien zijn lichter en geven minder melk. Maar ze hebben wel een goede kwaliteit vlees. Het gaat goed."

Weilanden ruilen

Het zijn vooral de boeren in de veengebieden voor wie die de praktische en financiële gevolgen het grootst zijn. Hoogland: "Boeren zijn ondernemers. Die lezen ook kranten. Die weten ook dat hier een proces gaande is waar we niet omheen kunnen. Maar dat er wat verandert, is zeker. En elke verandering heeft impact."

Voor veel traditionele veeboeren in het gebied zou het kunnen betekenen dat stukken weiland onbruikbaar worden voor veeteelt. Of dat ze misschien weilanden moeten ruilen. Hoogland: "Er zal heel wat gebeuren, het gebied ligt niet vlak. In het ene gebied is een hoger peil wel nodig, in het andere niet. En op die nattere plekken gaan we ook kijken naar nieuwe verdienmodellen."

'Valuta voor Veen'

En daar komt biologische boer Sjoerd Miedema weer om de hoek kijken. Dat stuk weiland, waar zijn jongvee eind november nog op rondwandelt, levert hem namelijk geld op. Miedema doet mee aan het programma 'Valuta voor Veen'.

Wanneer boeren op hun perceel het grondwaterpeil verhogen, vermindert de CO2-uitstoot. Daarvoor krijgen ze CO2-certificaten die ze kunnen verkopen aan bedrijven en overheden die hun CO2-uitstoot willen verminderen. Zo kun je dus ook geld verdienen, zegt Miedema. "Er staan grote geldpotten klaar om ons te ondersteunen en om dit alles opnieuw uit te vinden. Je kunt maar beter vooraan in het treintje zitten, dan de hekkensluiter zijn."