Gemeenten blij met aanpassing Participatiewet, maar voor de uitvoering is meer geld nodig

De Participatiewet gaat op de schop. Bijstandsgerechtigden mogen meer bijverdienen en ook giften ontvangen, zoals boodschappen van familie. Gemeenten zijn blij met de aanpassingen, maar om die uit te voeren moet er wel geld bij.

Dat vertelt Peter Heijkoop (CDA), wethouder Sociale Zaken in Dordrecht en voorzitter van de commissie Participatie, Schulden en Integratie van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). "Je kunt niet een Mercedes bestellen en vervolgens financiële middelen beschikbaar stellen voor een opgevoerde Canta."

Niet uitvoerbaar en hard

Minister Carola Schouten van Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen schrijft in een brief aan de Tweede Kamer dat de Participatiewet 'uit balans' is. Gemeenten uiten al jaren kritiek op de uitvoerbaarheid en de hardheid van de wet, die nu aangepast gaat worden.

Sinds 2015 regelt de Participatiewet dat mensen een bijstandsuitkering krijgen én van daaruit moeten ze weer aan een baan geholpen worden. Maar de regels waren zo streng en de uitvoering was zo ingewikkeld, dat veel mensen in de knel kwamen te zitten.

'Boodschappenaffaire'

Een voorbeeld daarvan is de bijstandsgerechtigde vrouw uit Wijdemeren die 7.000 euro terug moest betalen omdat ze boodschappen van haar moeder had gekregen. Bijstandsgerechtigden mogen nu ook geen spulletjes op Marktplaats verkopen en jongeren moeten eerst een maand lang proberen een baan te vinden, voordat ze een uitkering krijgen. Dat gaat met de aanpassing van de Participatiewet veranderen.

"Ik wil de balans weer terugbrengen in de Participatiewet, door meer oog te hebben voor de mens achter de uitkering", schrijft Minister Schouten in de brief aan de Tweede Kamer. "Vertrouwen moet meer centraal komen te staan. Dit heeft de afgelopen jaren soms ontbroken."

'Een wet die niet deugt'

De Dordtse wethouder Heijkoop is dat met Schouten eens. Hij zegt dat gemeenten 'blij' zijn met de voorstellen. "Het is een wet die niet deugt en die echt fundamenteel herzien moest worden."

Volgens Heijkoop ging de wet te veel uit van repressie en van het idee dat mensen wel alles zelf konden regelen. "De mensen die vallen onder de Participatiewet zijn steeds kwetsbaarder geworden."

Vermalen in de systemen

"Steeds meer mensen met een arbeidshandicap vallen onder de Participatiewet en het is daarbij alleen maar ingewikkelder geworden, met ingewikkelde formulieren", vervolgt de wethouder. "Heel veel mensen zijn daar de dupe van geworden en zijn soms echt vermalen in de systemen."

Heijkoop zegt dat de wet kenmerken had van de toeslagen-affaire. "De wet had soms zulke harde bepalingen waar het gaat over het terugvorderen van geld. Of als er een bepaalde inlichtingenplicht geschonden is dat er dan gelijk een stevig regime overheen moet."

Honderden miljoenen tekort

Gemeenten zijn dus tevreden met de aangekondigde wijziging van de Participatiewet, maar dat kan niet zonder extra geld, zegt Heijkoop. Hij wijst op eerdere rapporten die stellen dat gemeenten honderden miljoenen tekort komen om de huidige Participatiewet goed uit te kunnen voeren. "Je kunt niet een Mercedes bestellen en vervolgens financiële middelen beschikbaar stellen voor een opgevoerde Canta. Dan moet je ook boter bij de vis leveren".

En er moet nog meer gebeuren dan nu is aangekondigd door minister Schouten, zegt de wethouder uit Dordrecht. "Vanuit de bijstand aan het werk komen is op dit moment niet goed geregeld. Er is te vaak sprake van een armoedeval. Dus dit is een belangrijke eerste stap, maar echt wel een eerste stap."