Gedwongen perfectie breekt niet alleen idolen in Zuid-Korea op: 'Je kunt nergens heen met mentale problemen'

De 48-jarige acteur Lee Sun-kyun, bekend van de Oscarwinnende film Parasite, is dood aangetroffen in zijn auto net buiten Seoul. Het is de zoveelste bekende Zuid-Koreaan die koos voor de dood, net zoals veel andere landgenoten.

Zelfdoding is volgens Korea-expert Flora Smit van de Universiteit Leiden een groot probleem onder inwoners van het land. Vooral jonge mensen en ouderen zonder staatspensioen lijden eronder.

25,2 per 100.000 inwoners

Volgens Smit is het aantal zelfdodingen onder bekende Zuid-Koreanen niet per se toegenomen, maar door de toegenomen populariteit van Koreaanse cultuur in het westen wel zichtbaarder geworden. "Doordat acteurs als Lee Sun-kyun, maar ook K-pop artiesten, internationaal bekend zijn geworden, lees je er hier ook steeds meer over."

Zuid-Korea heeft het hoogste aantal zelfdodingen onder de landen die zijn aangesloten bij de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO). Per 100.000 inwoners stappen er 25,2 uit het leven. In geen enkel ontwikkeld land is het aantal zo fors. In Nederland kwam het aantal zelfdodingen per 100.000 inwoners uit op 10,8 in 2022. Het gemiddelde aantal onder de OESO-landen is 10,6 zelfmoorden per 100.000 inwoners.

Hoge prestatiedruk

Waarom het aantal in Zuid-Korea zo hoog ligt heeft met Smit vooral te maken met de hoge prestatiedruk in de samenleving."Die krijgen jongeren eigenlijk al heel erg vroeg, omdat ze door een heel zwaar schoolsysteem heen moeten gaan."

"Maar ongeveer 1 procent van de Zuid-Koreanen heeft kans om toegelaten te worden tot een prestigieuze universiteit", vertelt Smit. "De drang naar perfectie is in het dagelijks leven al zo hoog, moet je voorstellen hoe dat is als de spotlights op je gericht staan."

'Ze moeten perfect zijn'

Nu Zuid-Koreaanse cultuur geen niche meer is, maar de films, series en muziek tot de mainstream zijn gaan behoren in het westen, komt er op de beroemdheden nóg meer druk te staan, ziet Smit.

"Deze publieke personen zijn een visitekaartje voor het land. Zij móeten perfect zijn, kunnen zich geen misstap veroorloven, zij moeten het Zuid-Koreaanse staatsburgerschap uitdragen. Dat zag je vrij recent nog met de leden van de wereldberoemde K-pop groep BTS, zij werden opgeroepen om mee te vechten in het leger. Weigeren kan niet, want zij moeten het voorbeeld zijn."

Opgelegde geheelonthouding

Door alle druk waar zij mee te maken krijgen, zijn er relatief veel Koreaanse idolen die uit het leven stappen. "Lee Sun-kyun was 48 jaar, en dus al wat ouder. Maar K-pop artiesten zijn vaak nog onder de 30 jaar. Zij mogen niet drinken, geen drugs gebruiken en geen relaties hebben. En daarnaast maak je jarenlang bizar lange werkdagen, dat breekt op."

"In de brieven die worden achtergelaten is ook regelmatig te lezen dat zij de druk niet meer aan konden en nergens terecht konden met hun mentale problemen. Want als jij het land representeert en perfect moet zijn, dan wordt het stigma alleen maar groter", legt Smit uit.

Streng drugsbeleid

Aan dat perfecte plaatje kon de acteur niet meer voldoen. Lee Sun-kyun werd meermaals verdacht van drugsgebruik, waaronder het roken van wiet. De eerste beschuldiging afgelopen oktober leverde enkele zware verhoren op, een daarvan duurde zelfs 19 uur. Door de beschuldigingen liep zijn perfecte imago onherstelbare schade op.

Waar seks, drugs en rock'n'roll tot het popsterleven behoort in het westen - en in veel gevallen zelfs verheerlijkt wordt - wordt het in Zuid-Korea zwaar bestraft. "Het land had altijd al een streng drugsbeleid, maar de huidige president Yoon Suk-yeol is nog harder gaan optreden tegen drugs. Als je op vakantie wiet hebt gerookt in Nederland, en je gaat dan terug naar Korea en ze hebben het door dan word je aangepakt. En alleen al voor het roken van wiet kun je 5 jaar de cel in gaan", vertelt de expert.

Overheid afwezig

Met mentale problemen kun je in het land zo goed als nergens heen, dat zag Smit ook toen ze daar zelf studeerde. "Vrienden van mij zeiden dat ze waarschijnlijk depressief waren, maar dat niet durfde te zeggen omdat ze bang waren dat ze dan uit de universiteit gekickt zouden worden. Je kunt het niet zeggen, want je móet meedoen aan de ratrace waarbij de sterkste overleeft. En als je het zegt, dan verlies je."

Zo worden de problemen met mentale gezondheid in stand gehouden en de overheid is volgens Smit een grote afwezige. "De overheid investeert niet echt een groot budget in mentale gezondheidszorg. Wat dat betreft zijn ze nog heel conservatief. Zo is er een grote brug in de hoofdstad Seoul en die is berucht voor het aantal zelfdodingen. Op die brug zijn nu teksten geplaatst als 'vrienden zullen je missen' en 'het leven is mooi', dat is pleisters plakken op de wonden en geen preventie."

Sociale ladder

"Die hardewerkersmentaliteit en die enorme focus op educatie is ook wat het land zo ver heeft gebracht. En die kern, daar is Korea heel bang voor om die te bestrijden", vertelt Smit. Binnen een halve eeuw is het land van een van de armste economieën naar een van de welvarendste ter wereld gegaan. Oorspronkelijk werd educatie gezien als de enige manier om de sociale ladder op te klimmen. Dus als je goed studeerde, dan kon je uit je middenpositie komen en dan kon je nog succesvoller worden.

"Je merkt dat dat nu bijna niet meer gaat omdat iedereen daar zo hoog opgeleid is dat het echt gaat om de top van de top. Jongeren worden vanaf kinds af aan al gedrild om zo goed mogelijk te presteren. En omdat mensen zo hoog zijn opgeleid, zo mooi kunnen zijn als dat ze kunnen betalen en ga zo maar door, bereik je op een gegeven moment het plafond."