Gedetineerden starten de laatste jaren steeds meer klachtprocedures. Als de uitspraak tegenvalt, kunnen ze ook nog in hoger beroep. En ook daar wordt steeds vaker gebruik van gemaakt, zo blijkt uit opgevraagde cijfers in bezit van EenVandaag.
We hebben in Nederland misschien wel het beste beklagsysteem van de hele wereld, zegt gevangenisdirecteur Toon Molleman van de penitentiaire inrichting Arnhem.
Klachtrecht als trend
Molleman vindt het dan ook een goede zaak dat gedetineerden een procedure kunnen beginnen tegen beslissingen van de gevangenis. Denk aan klachten over straffen die de gevangenis oplegt voor bijvoorbeeld drugsgebruik of ongewenst gedrag. Maar hij ziet ook steeds meer klachten die zijn wenkbrauwen doen fronsen.
"Het is een trend dat de laatste jaren vaker klachtrecht wordt ingezet om je zin te krijgen. Wij betreuren dat er dan bij steeds futielere dingen meteen een advocaat wordt ingeschakeld", vertelt hij. "Dan gaat het bijvoorbeeld over sokken die kwijt zijn geraakt in de was of een magnetron die te laat terug is op de afdeling."
Onnodige procedures zorgen voor extra werkdruk
De toename van soms onnodige procedures neemt ook veel tijd in beslag van de gevangenisdirecteur. "Ik heb hier geen batterij aan juridische medewerkers die dit soort procedures kunnen uitwerken", vertelt Molleman.
"Zo is het bij sommige procedures verplicht om binnen 24 uur een verweerschrift op te stellen. Dat zet mijn organisatie onder druk."
Steeds meer klachtprocedures van steeds minder gedetineerden
Als je het als gedetineerde niet eens bent met een beslissing van de gevangenis, kun je dat aanvechten. Eerst doe je dat bij de commissie van toezicht van de gevangenis zelf. Daarna kun je in hoger beroep bij de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming (RSJ).
Maar er wordt steeds meer geklaagd, blijkt uit opgevraagde cijfers door EenVandaag. Bij de toezichtcommissie liep het aantal klachtprocedures op van 21.000 in 2013 naar ruim 24.000 vorig jaar, zo blijkt uit recent onderzoek van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum. En ook in hoger beroep steeg het aantal procedures fors in diezelfde periode van ruim 4.000 naar 5.600. Dat blijkt uit cijfers die EenVandaag heeft opgevraagd bij de RSJ.
Daar zijn ook cijfers opgevraagd over het succes van de gevoerde procedures door gedetineerden. De meeste klachtprocedures van gevangenen worden niet gehonoreerd bij de RSJ. In 2021 werd slechts 11 procent van de beroepen gegrond verklaard, de rest ongegrond of niet-ontvankelijk. En van alle schorsingsverzoeken werd maar 5 procent toegewezen, de rest afgewezen dan wel niet-ontvankelijk verklaard.
Steeds minder gevangenen die steeds meer klagen
Het is opvallend dat het aantal klachten stijgt, omdat het aantal gevangenen sinds 2013 met 20 procent is gedaald. Volgens Molleman komt dat doordat er een andere 'bevolking' binnen de muren vastzit.
"We zien dat de delictzwaarte is toegenomen in de gevangenis: er zitten relatief meer zware criminelen achter de tralies. Ook zien we meer gevangenen met een licht verstandelijke beperking, dat is nu de helft van alle gevangenen", legt hij uit.
Zware criminelen met advocaten
Sommige zware criminelen beschikken over meerdere gespecialiseerde advocaten. Zo is van Ridouan Taghi bijvoorbeeld bekend dat hij beschikt over een speciale advocaat, die alleen klachtprocedures voor hem opstart. Ook Molleman krijgt regelmatig advocaten aan zijn bureau die zware drugscriminelen vertegenwoordigen.
"We hebben te maken met steeds meer 'hoog-risico-criminelen', die voortkomen uit succesvolle cocaïnehandel. Die beschikken over macht en middelen, en schuwen niet om hun zin te krijgen. Dat zie ik steeds meer. Ik heb hier dan wel eens een bekende strafrechtadvocaat die niet gespecialiseerd is in het tuchtrecht van de gevangenis. Die schieten dan met een kanon op een mug."
'Laat gedetineerden betalen voor klagen'
Er lopen op dit moment pilots die de berg klachten moet laten slinken. Volgens Molleman zou je de wet kunnen aanpassen, waardoor je minder onnodige klachten in behandeling hoeft te nemen.
"Stel een commissie in die vooraf een schifting kan maken van de klachten", stelt hij voor. "Ook kun je overwegen of je gedetineerden niet een klein bedrag moet laten betalen voor het indienen van een klacht."
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.