Game over?

Deze week staat de economie centraal in onze verhalen uit Canton. Ik schrijf dit blog vanuit een park vlakbij mijn huis in New York. De foto is mijn uitzichtpunt. Daar in de verte, achter de skyline, ligt Wall Street. Of eigenlijk is de skyline al Wall Street. In die gebouwen, begreep ik van vrienden die daar werken, is het een circus in de kantoren. Omdat niemand weet wat er gaat gebeuren aangezien er op de

Amerikaanse economie officieel het woord ‘crisis’ is geplakt. Dat komt door de banken en investeerders daar aan de overkant  van het water, die de afgelopen jaren vrij konden pokeren met het geld van de andere Amerikanen.

Deze week was ik op verschillende plekken in het land. En je hoeft geen doorgewinterde economisch analist te zijn om te zien dat het goed mis is.

In Canton, Ohio:

Mensen verliezen hun huizen omdat ze de hypotheek niet meer kunnen opbrengen. Ofwel ze zijn ontslagen en kunnen de maandelijkse lasten niet meer opbrengen en raken achter met betalingen. Ofwel ze zijn in een van de gladde praatjes van hypotheekverstrekkers getuind. Ze sloten een nieuwe financiering af voor hun huis met een variabele rente. Daar kon Wall Street lekker mee speculeren. Zij zagen hun maandlasten van bijvoorbeeld $500 in de maand tegen een lage beginrente, oplopen tot soms wel $1500 per maand. Omdat de rente ineens miraculeus steeg door de kleine lettertjes die ze over het hoofd hadden gezien of niet hadden begrepen.

In New York:

Medewerkers van banken en investeringskantoren lopen met de inhoud van hun bureau in een zielige doos het gebouw uit. Ze staan op straat. Het risicovolle beleggen, regering hou je erbuiten dit is de vrije markteconomie, is ingestort. Het vertrouwen heeft plaats gemaakt voor grote onrust. In de cafés waar normaal wordt genetwerkt wordt nu bezorgd gekeken. En soms overmatig gedronken.

In Washington:

President Bush houdt een toespraak. 1260 woorden, constateerde een columnist van de New York Times. Bush roept op tot samenwerking, dit staat boven de partijen, zegt hij. De regering besluit in te grijpen op Wall Street. Diezelfde regering die altijd zo’n voorstander was van de markt z’n beloop te laten komt nu met een fonds van 700 miljard dollar om risicovolle beleggingen van banken over te nemen. Als ze nu niets doen verliest meer dan de helft van het land huizen, banen en geld. Alleen stijgt de staatsschuld naar een recordhoogte. 

En wie is de schuldige? De op winst belustte Wall Street mensen die steeds meer risico namen om er zelf beter van te worden? De regering die maar vol bleef houden dat de economie zichzelf draaiende hield? Of de mensen die goedkope leningen afsloten maar niet nadachten over de consequenties en alleen maar verlekkerd keken naar lage maandlasten? Die alles konden kopen met gemiddeld 7 creditcards per persoon zonder dat er geld op de bankrekening stond?

Ik pendel in opperste verbazing door al deze werelden die in dezelfde verbazing naar elkaar wijzen. Op Times Square zag ik de medewerkers van de failliete Lehman Bank versuft naar buiten lopen in een leger van journalisten (“this is a major crisis, what are you going to do now?”). Ik zag Bush en de ‘mannen met verstand van geld’, die ineens vonden dat er paal en perk gesteld moest worden aan hun eigen beleid. Het advies dat ze andere landen gaven de afgelopen jaren, was ineens niet meer van toepassing op henzelf. Er wordt nu gesproken over bedragen zo hoog als de kosten voor de oorlog in Irak, om de boel te redden. En ik heb gezien hoe de mensen in Canton worstelen om het hoofd boven water te houden. Zie hier de tv-reportage en hier de internet-reportage van deze week. Zelfs nu durven sommigen van de mensen die ik sprak in Canton nog te beweren (hoe zat het ook alweer met die klok en die klepel) dat vrijheid boven alles gaat omdat het geen socialistisch systeem mag worden. Daar lijkt de regering inmiddels anders over te denken. 

Wat ben ik godsgruwelijk blij dat ik geen presidentskandidaat ben op dit moment. Zowel de Obama als de McCain campagne gebruiken dit weekend om met strategieen te komen voor deze nieuwe wending in de strijd om het Witte Huis. Daar kan het Sarah Palin-effect van de afgelopen weken niet meer tegenop. Wie hier iets zinnigs van weet te maken, heeft mijn eeuwige respect.