Frustrerend, een puber die het bed niet uit komt? Nou, die kan daar zelf niet zo veel aan doen

De gevolgen van slaapstoornissen bij pubers zijn groter dan gedacht. Het gezinsleven en sociale contacten kunnen er behoorlijk ontwricht door raken. Artsen pleiten bij de start van het schooljaar voor meer aandacht en erkenning van puber-slaapproblemen.

"Ik zie dat het middernacht wordt, 1 uur, 2 uur en soms nog later voordat ik eindelijk inslaap." Pippa (13) heeft soms de grootste moeite om in slaap te komen. "Dan pieker ik steeds meer, maak me zorgen hoe het de volgende dag zal gaan. Ja, en die gaat dan natuurlijk niet best, als je minder dan 5 uur hebt geslapen."

Het bed niet uit te slaan

Pippa is niet de enige puber die 's avonds niet in slaap kan komen en in de ochtend haar bed niet is uit te slaan. Zo'n 10 tot 15 procent van de schoolgaande jongeren in Nederland heeft veel moeite met inslapen door verschuiving van hun biologische klok.

Dit wordt ook wel het vertraagde slaapfasesyndroom (DSPS) genoemd. Nu het nieuwe schooljaar overal in Nederland start, pleiten slaapartsen voor meer aandacht en erkenning van deze slaapproblemen.

Smartphone niet de boosdoener

"We wisten al dat de impact van een te laat afgestelde biologische klok groot is", zegt kinderneuroloog en somnoloog, oftewel slaapdokter, Sigrid Pillen. "Toch lopen sommige pubers tegen een grote mate van onbegrip aan. Er wordt bijvoorbeeld de hele tijd gezegd dat ze niet wíllen slapen, terwijl ze dat vaak niet kúnnen."

Ook is de smartphone niet altijd de grote boosdoener, denkt Sigrid Pillen: "Mensen zeggen vaak 'leg gewoon die telefoon eens weg, dan slaap je wel'. Maar zo makkelijk is het niet altijd. Een puber met een echte slaapstoornis pakt de smartphone omdat hij niet kan slapen en niet andersom."

Ontwrichtend voor het gezinsleven

Pillen is nauw betrokken bij een nieuw onderzoek naar slaapproblemen bij pubers. Hieruit blijkt dat te weinig slaap niet alleen de stemming en schoolprestaties beïnvloedt, maar ook impact heeft op het buitenschoolse sociale leven van de pubers. Ook kan het zelfs ontwrichtend zijn voor het gezinsleven.

Het onderzoek richt zich op het gebrek aan begrip van de omgeving, op conflicten en misverstanden binnen het gezin als gevolg van slaapproblemen en op de impact op ouders en hun stemming en sociale leven. Sigrid Pillen denkt dat meer erkenning van slaapstoornissen bij pubers misverstanden kan verminderen en meer ondersteuning kan bieden. "De alsmaar terugkerende conflicten in de avond en ochtend kunnen ouders enorm frustreren. Ook zijn ze bezorgd over de invloed op de ontwikkeling van hun kind. De machteloosheid van het niet kunnen oplossen van het probleem en geen gehoor vinden bij artsen en andere hulpverleners nekt hen soms."

Niet naar de eerste les

Op de school van Pippa, het Alberdingk Thijm College in Hilversum, begint men dit schooljaar met het opschuiven van het lesrooster. Voor het eerst hoeven brugklasleerlingen vanaf nu niet meer naar het eerste lesuur te komen, de komende jaren komt er telkens een nieuwe jaarlaag bij.

Kinderneuroloog en somnoloog Sigrid Pillen vindt het een goed initiatief. "Door de verschuiving van hun biologische klok hebben veel pubers chronisch slaaptekort en kunnen ze overdag niet goed functioneren. 1 uur meer slaap per dag scheelt al 5 uur per week, dat kan zeker al verschil maken."

'Alleen koffie helpt nu'

Pippa zit in de tweede klas en valt net buiten de boot wat betreft de nieuwe regeling op haar school. Maar ze denkt wel dat een aanpassing van het lesrooster veel leerlingen kan helpen. "Ik zou heel blij zijn als ik elke ochtend net een uurtje langer uit zou mogen slapen. Nu is het enige wat me helpt een grote kop koffie bij begin van de eerste les."

Sigrid Pillen hoopt dat de onderzoeksresultaten nieuwe mogelijke aandachtspunten bieden voor therapie, begeleiding en ondersteuning voor families. "Door samen beter te kijken naar de vraag hoe we de puber kunnen helpen, kunnen we de impact op hun leven en dat van hun ouders aanzienlijk verbeteren."