Vrouwen in Iran houden van voetbal, maar naar een wedstrijd in het stadion mogen ze niet. Daarom verkleden ze zich als man om toch naar de wedstrijd te kunnen. Dat is niet zonder risico's. Vraag is waarom FIFA en KNVB toch blijven samenwerken met Iran.
'Bluegirl' wordt ze genoemd op social media. 'Blue' omdat haar favoriete profclub Estheglial uit Teheran in het blauw speelt. De vrouwelijke voetbalfan Sahar Khodayari was een jonge vrouw van 30. Ze stak zich zelf in brand nadat een rechter in Iran haar 6 maanden gevangenisstraf oplegde wegens het illegaal betreden van een voetbalstadion. Vorige week overleed ze aan haar verwondingen. Sindsdien is ze een symbool voor de strijd van Iraanse vrouwen voor gelijke rechten tussen mannen en vrouw voor het bezoeken van een voetbalwedstrijd.
Huilen in het stadion
Meisjes zoals Sahar, die dolgraag wedstrijden willen bezoeken van het eerste elftal van 'hun' club, mogen het stadion niet in. Vrouwelijke voetbalfans en vrouwenrechten-activisten voeren nu al bijna 10 jaar actie om wél toegang te krijgen tot de voetbalstadions. Als vorm van protest gaan vrouwen vaak verkleed als man het stadion toch in, en posten daar dan filmpjes en foto's van op internet.
"Vaak zijn het emotionele filmpjes', zegt Darya Safai, een Belgisch politica van Iraanse afkomst die zich al jaren keert tégen het stadionverbod. Sommige vrouwen huilen van geluk dat ze eindelijk in een groot stadion de sfeer van een echte voetbalwedstrijd meemaken. Maar ze huilen ook van boosheid dat hun leiders er zó op gebrand zijn dat ze hier niet in mogen delen en zeker niet in de aanwezigheid en nabijheid van mannen.
Aangehouden bij het stadion
Voor Sahar liep haar liefde voor het voetbal fataal af. Volgens mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch (HRW) werd ze in maart van dit jaar bij een protestactie aangehouden voor het stadion van haar favoriete club. Ze werden met 30 andere vrouwen die hieraan meededen op borgtocht vrijgelaten. In augustus van dit jaar werd ze weer opgepakt voor ondervraging. Volgens HRW werden de vrouwen een nacht vastgehouden.
Op 6 september kwam de Iraanse rechter met een uitspraak en veroordeelde Sahar tot 6 maanden gevangenisstraf. Sahar zou zich na het horen van dit nieuws voor de rechtbank in brand hebben gestoken. Op 10 september overleed ze aan haar verwondingen.
Iran voetballand
Iran is een voetbalgek land. Het nationale elftal staat 25ste in FIFA world ranking. Ook vrouwen houden er van voetbal. Dat deden ze al voor de Revolutie van 1979 toen het regime van de Sjah omver werd geworpen door een Islamitische revolutie.
Voor vrouwen werden de mogelijkheden om die liefde te uiten steeds meer ingeperkt. Vanaf begin 1983 werd het bezoeken van voetbalstadions verboden vrouwen. Volleybal mochten ze nog wel bezoeken omdat die sport niet populair was in Iran. Tot 2012 gingen vrouwen massaal naar volleybal wedstrijden. Er waren soms wel 12000 vrouwen aanwezig in het Azadi Stadion, totdat dat in 2012 ook verboden werd.
Iraanse mannen én vrouwen zijn de afgelopen jaren - als dat al mogelijk is - nog meer in de ban geraakt van de balsport. Vrouwen mogen wel voetballen: met hoofddoek en beenbedekking, zoals een legging. En dan het liefst in de zaal, omdat die kan worden afgesloten voor mannen als de vrouwen voetballen. Dus staat het Iraanse vrouwen-zaalvoetbalteam internationaal op hoog niveau, en ook het 'gewone' vrouwenelftal doet het goed.
FIFA 'is in gesprek'
Inmiddels is de dood van Sahar inzet van een fel debat over de vraag welke positie de FIFA zou moeten innemen ten opzichte van Iran. De FIFA zegt al tijden 'in gesprek te zijn' met zowel de regering als de Iraanse voetbalbond over het opheffen van het stadionverbod.
Ze wijzen er op dat er bij sommige interlands inmiddels een 'aantal vrouwen zijn toegelaten'. Zo zou de FIFA ook hebben geëist dat er bij de volgende interland Iran-Cambodja een substantieel aantal vrouwen wordt toegelaten.
'We wachten al 40 jaar'
Maar Darya Safai gelooft niet in dit 'kleine stapjesbeleid'. "De FIFA moet simpel haar eigen regels naleven", zegt ze. "In de mensenrechten-paragraaf van de FIFA staat letterlijk dat 'het discrimineren van vrouwen strikt verboden is en strafbaar met schorsing of uitsluiting van toernooien'. Harde consequenties daaraan verbinden is het enige middel om het bewind in Teheran iets te laten veranderen. De Iraanse vrouwen wachten al 40 jaar. Ons geduld is op!"
Het pleidooi van Safai wordt ondersteund door Amnesty International en andere mensenrechtenorganisaties. Maar de FIFA lijkt tot nu toe weinig te willen doen. Ze noemden de aanwezigheid van een aantal - streng geselecteerde - vrouwen bij de een interland eerder 'een doorbraak'.
'Wat ben je voor organisatie als je niks doet?'
De KNVB volgt de lijn van de FIFA en werkt sinds 2013 intensief samen met de Iraanse voetbalbond. Een van de hoofdpunten van de samenwerking is 'het stimuleren van het vrouwenvoetbal'. Is dat niet gek in een land waar vrouwen een voetbalstadion niet in mogen? "Wij geloven in stille diplomatie en samenwerking", schrijft de KNVB in een reactie. En dus zullen Iraanse vrouwen voorlopig alleen met een opgeplakte baard en het risico van een fikse gevangenisstraf kunnen genieten van de 'beautiful game' die voetbal volgens de FIFA is.
"Maar wat is er nog 'beautiful' aan een spel dat probleemloos meewerkt aan de onderdrukking van vrouwen?", vraagt Safai zich hardop af. "En wat voor voetbalorganisatie ben je als je niks doet voor een vrouw die zoveel van voetbal houdt dat ze zelfs haar leven gaf voor het simpele recht een wedstrijd te bezoeken?"
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.