Experts bezorgd om vogelgriep bij Amerikaanse koeien: is Nederland voorbereid op een uitbraak? 'Tests liggen klaar'

In de Verenigde Staten is voor het eerst vogelgriep ontdekt bij koeien. Deskundigen maken zich zorgen over deze ontwikkeling, omdat het virus via koeien ook meer mensen kan besmetten. "Dit hebben we nog nooit eerder gezien."

Het specifieke vogelgriepvirus H5N1 is op grote schaal aangetroffen bij koeien in de Verenigde Staten. Dieren op tientallen bedrijven in zeker negen verschillende Amerikaanse staten zijn inmiddels besmet. Het verbaast experts dat het virus nu naar runderen is overgesprongen.

Met argusogen naar VS kijken

"Het is erg bijzonder, we hebben dit nog nooit eerder gezien bij runderen", zegt onderzoeker en hoogleraar pluimveegezondheidszorg aan de Universiteit Utrecht Sjaak de Wit. "Koeien zijn herkauwers en eten geen dode vogels. Het is echt heel verrassend dat zij het krijgen."

Het vogelgriepvirus is heel flexibel, benadrukt hij. "We hadden verwacht dat er een keer een koe zou worden besmet, maar niet dat er meteen bij ruim 30 melkveebedrijven vogelgriep zou gaan uitbreken." De hele wereld kijkt dan ook met argusogen naar de VS: "Het vermoeden is ook dat het virus nog breder verspreid is. Er zijn ook stukjes van het virus in de melk van besmette dieren gevonden. Maar die zijn door pasteurisatie onschadelijk gemaakt."

Wantrouwen tegen overheid

Het is nog niet duidelijk hoe het virus is overgesprongen naar koeien. De verspreiding wordt volgens De Wit onvoldoende in de gaten gehouden door de Amerikanen. "In Europa is het heel goed traceerbaar, maar ons systeem kennen ze niet in de VS." Zo worden in Europa groepen dode vogels meteen getest op virussen. Op die manier is de verspreiding van vogelgriep in heel het continent te volgen.

Daarnaast zijn boeren in de Verenigde Staten erg gesteld op hun onafhankelijkheid, met als gevolg dat de overheid snel wordt gewantrouwd, zegt de wetenschapper. "Informatie wordt daarom niet makkelijk uitgewisseld, ook niet tussen staten onderling."

Overspringen op de mens

In de staat Texas is een man besmet geraakt met het virus, wat hem niet meer dan een oogontsteking opleverde. Het hangt per persoon af hoe ziek mensen kunnen worden. "Veel mensen merken er weinig van, de meesten worden een beetje grieperig", legt De Wit uit. "Maar er zijn ook mensen die een ernstige longontsteking krijgen, dat kan dodelijk aflopen."

Het is niet de eerste keer dat een mens besmet raakt met de vogelgriep. Het virus springt al jaren af en toe over op de mens. Het aantal besmettingen is de laatste jaren wel afgenomen, zegt de onderzoeker. "Besmettingen van het virus van mens op mens zijn er gelukkig nauwelijks."

Bloedmonsters opsturen

Ondertussen maken boeren in Nederland zich nog niet druk om de vogelgriepuitbraak in de Verenigde Staten, merkt dierenarts Bernd Hietberg, die onder zijn klanten veel veehouders heeft. "Op dit moment vinden ze het vaccin tegen het blauwtongvirus belangrijker."

De veehouders zijn volgens hem fanatiek bezig met de gezondheid van hun dieren. Hij komt dan ook regelmatig langs op de boerderijen. "Als we signalen herkennen van ziekten, stellen we in eerste instantie zelf een diagnose. En als we het zeker willen weten, sturen we bloed of andere monsters op voor onderzoek."

'We zijn meteen alert'

Zelf maakt de dierenarts zich ook nog weinig zorgen. Volgens hem is de monitoring in Nederland veel beter geregeld dan in de VS: "Het is nog te ver weg om ons nu al zorgen te maken, en we letten heel goed op. Als er twee of drie dieren ziek worden, zijn we in Nederland meteen alert."

Nederland heeft bij uitbraken van dierziekten het beste monitoringsprogramma ter wereld, zegt ook hoogleraar De Wit. "Bij onverklaarbare vermindering van de melkproductie of andere ziekteverschijnselen bij koeien wordt nu óók gekeken naar vogelgriep." Als het virus alsnog hier uitbreekt, dan liggen de tests al klaar, benadrukt hij.

Geen zorgen bij koeienboer

Melkveehouder Chantal Farjon uit Hardenberg heeft 150 melkkoeien en merkt weinig van de vogelgriep: "De koeien zijn voor zover ik weet gezond, daar doen we ons best voor." Ze kwam er via de media achter wat er momenteel in de VS speelt. ''Ik ben daar tot nu toe niet erg mee bezig geweest."

Farjon vertrouwt erop dat een mogelijke opkomst van de vogelgriep onder Nederlandse koeien snel ingedamd wordt. "Op het moment dat zoiets in Nederland speelt, komt de veearts vaak bij ons over de vloer. Dan praat je met elkaar over maatregelen en hoe we het in de gaten kunnen houden."

Extra maatregelen in Nederland

Demissionair minister Piet Adema van Landbouw laat weten met zorg de berichten uit de VS te volgen. Het ministerie is volgens hem in nauw contact met de Amerikaanse autoriteiten om alles goed in de gaten te houden. Hij zegt dat er geen reden is voor paniek, maar dat 'uitermate grote waakzaamheid' wel geboden is.

De minister neemt daarom nog een paar extra maatregelen. Als er een ziekte wordt geconstateerd bij een melkveebedrijf, wordt er vanaf nu ook op vogelgriep getest. En oude bloedmonsters worden opnieuw onderzocht op aanwezigheid van het virus.

'We blijven er bovenop zitten'

Bovendien werkt het ministerie van LNV samen met dat van VWS 'omdat het ook over de volksgezondheid gaat'. "Als er aanwijzingen zijn, dan gaan we direct over tot actie. Op dit moment zitten we er boven op en zijn we druk aan het monitoren", zegt Adema tot slot.

Het risico op een uitbraak in Nederland wordt op laag ingeschat, vertelt onderzoeker De Wit tot. "Maar laag is zeker niet nul", benadrukt hij. "En je wil echt voorkomen dat er weer een nieuwe diersoort bijkomt waar het virus verder kan muteren, zoals nu de koeien."