De hoogste rechters van de Amerikaanse staat Alabama hebben besloten dat embryo's daar nu als kinderen worden beschouwd. Die beslissing heeft grote gevolgen voor bijvoorbeeld ivf-trajecten. En daardoor ook voor de presidentsverkiezingen in november.
Als gevolg van het vonnis zijn ze in het grootste ziekenhuis van Alabama per direct gestopt met de vruchtbaarheidsbehandeling in-vitrofertilisatie (ivf).
Aansprakelijk voor het embryo
Tijdens een ivf-traject kunnen embryo's van goede kwaliteit worden ingevroren om ze later te gebruiken. Maar wanneer die ingevroren embryo's als kinderen worden beschouwd, zoals nu in Alabama, betekent dat dat iemand aansprakelijk kan worden gesteld op het moment dat er iets misgaat met het embryo.
Patiënten en artsen kunnen dan strafrechtelijk worden vervolgd. Of ze riskeren een boete.
Reageerbuizen laten vallen
Amerika-deskundige Kenneth Manusama is niet verbaasd over de beslissing van het Hooggerechtshof. "We hebben het hier wel over Alabama, dat is een sterk gelovige staat."
Hij vertelt dat het vonnis een gevolg is van een uitspraak in een andere rechtszaak in de staat. Die werd aangespannen door drie eigenaren van embryo's die door een fout in het grootste ziekenhuis van Alabama verloren gingen. Een patiënt was daar een ruimte ingelopen waar hij niet hoorde te zijn en had een lade met reageerbuizen met embryo's op de grond laten vallen.
Wet uit 1872
De eigenaren van de embryo's kregen van de rechter te horen dat ze hun ivf-behandelaar mogen aanklagen voor dood door schuld. Basis voor die beslissing was een grondwetswijziging die Alabama in 2018 al doorvoerde om abortus illegaal te maken.
'De staat zal er alles aan doen om de rechten van het ongeboren kind te garanderen', staat in die wetswijziging. "Ongeboren kinderen vallen daardoor ook onder een wet uit 1872, die zegt dat je een rechtszaak kunt aanspannen voor doodslag van een minderjarig kind", legt Amerika-kenner Manusama uit.
Vruchtbaarheidsbehandeling ivf
Ivf is een vruchtbaarheidsbehandeling om zwanger te worden als dat op de gebruikelijke manier niet lukt. Het gebeurt buiten het lichaam, in een laboratorium.
Een eicel en meerdere spermacellen worden samengebracht. Als ze samensmelten, ontstaat er een embryo. Die wordt in de baarmoeder geplaatst. Als de embryo zich innestelt, raakt de vrouw zwanger.
Tijdens een ivf-behandeling wordt de beste embryo gebruikt. De embryo's die over zijn, worden bewaard. De embryo's die na 6 dagen nog van goede kwaliteit zijn, kunnen worden ingevroren voor later gebruik.
'Dramatische daling van succeskans'
Ziekenhuizen in Alabama zijn bang dat ze door de uitspraak aansprakelijk zijn als er iets misloopt in een ivf-traject. Daarnaast blijven bij ivf blijven bijna altijd restembryo's over. ''Een alternatief zou zijn dat men ivf zo gaat toepassen dat de kans dat er embryo's overblijven, wordt uitgesloten. Maar dat heeft enorme gevolgen", zegt hoogleraar biomedische ethiek Guido de Wert.
"Dat betekent namelijk een dramatische daling van de succeskans van ivf. Voor patiënten is dat een dramatische ontwikkeling. En dat terwijl de belasting van ivf, met name voor de vrouw, al aanzienlijk is", zegt De Wert.
Invloed op presidentsverkiezingen
Deze nieuwe situatie zal ook tijdens de aankomende presidentsverkiezingen invloed hebben, volgens Manusama. "De Democraten zullen dit besluit in hun campagne gebruiken om de anti-abortusbeweging en de Republikeinen als 'extreem' weg te zetten", vermoedt hij.
''We hebben in 2020 en 2022 geleerd dat abortus een heel effectief campagne-issue is. Dan is dit een punt voor de Democraten om te zeggen: 'Kijk ze zijn zo extreem aan de rechterkant, dat zelfs ivf straks onmogelijk wordt en dat heel veel gezinnen zonder kinderen komen te zitten'.''
'Family values'
Dat het minder makkelijk mogelijk wordt om kinderen te krijgen, gaat tegen de principes van de Republikeinen in. "Als je kijkt naar de conservatieve rechterkant en hun nadruk op normen en waarden, op family values (familiewaarden, red.), die willen graag dat er kinderen worden gebaard", zegt Manusama.
Ondanks dat Republikeinen een conservatieve ideologie aanhangen, zijn ze overigens niet allemaal tegen abortus. ''Als je kijkt naar de peilingen, dan is tussen de 60 en 70 procent van alle Amerikanen voor een bepaalde vorm van abortusrecht. En dan gaat het vaak om wat voor uitzonderingen er zijn voor abortus en hoe'', vertelt Manusama. Uitzonderingen voor abortus zouden bijvoorbeeld zijn wanneer er sprake is van incest of verkrachting.
Tweestrijd
Deze ontwikkeling zou dus voor een tweestrijd in het 'pro-life'-kamp kunnen zorgen, waar de Democraten goed op in kunnen spelen.
De huidige vicepresident Kamala Harris voert campagne over dit onderwerp en zal het besluit van het Hooggerechtshof in Alabama gebruiken in haar campagnestrategie, zegt Manusama. ''Als er één dossier is waar ze zich altijd heel erg krachtig op uitspreekt, dan is het wel het abortusdossier. Ze gaat proberen het extremisme te benadrukken.''
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.