Eindelijk F-16's naar Oekraïne, maar helpt het ook? 'Oorlog is heel moeilijk als je in het luchtruim niet de baas bent'

Eindelijk krijgt Oekraïne waar het al sinds het begin van de oorlog om vraagt: F-16's. De Verenigde Staten zijn ermee akkoord gegaan dat Nederland en Denemarken de vliegtuigen leveren. Gaat het helpen? "Overwicht in de lucht is cruciaal in een oorlog."

Omdat de F-16 een Amerikaans product is, moesten de Verenigde Staten toestemming geven voor de leveringen aan Oekraïne. President Biden hield dit keer op keer tegen, maar ging na een stevige Nederlandse lobby toch overstag.

Alleen oude vliegtuigen in Oekraïne

De vliegtuigen zijn hard nodig in Oekraïne en zullen flink gaan helpen, verwacht generaal buiten dienst Mart de Kruif. "De Oekraïense luchtmacht kan nu nog nauwelijks operationeel optreden in het luchtruim. Dat heeft twee redenen: ze hebben heel weinig vliegtuigen en de vliegtuigen die ze hebben zijn heel oud. Die kunnen een stuk minder ver schieten dan de Russische vliegtuigen."

Op dit moment moeten de Oekraïners het doen met verouderde MiG-29's. Die zijn eigenlijk alleen in een direct luchtgevecht beter dan de F-16. Op alle andere fronten scoort de F-16 beter: bijvoorbeeld met precisiewapens om doelen te raken en vooral met een veel beter radarsysteem.

Luchtoverwicht

Toch stapt ons leger alweer over op de Joint Strike Fighter, in plaats van de F-16. Maken die dan wel echt het verschil voor Oekraïne? "Een oorlog win je nooit met één wapensysteem of middel", zegt De Kruif. "Maar het is heel moeilijk om een aanval succesvol uit te voeren als je niet de baas bent in het luchtruim."

"De Russen zijn dat nu en kunnen makkelijk doorbraken van het Oekraïense leger bestrijden vanuit de lucht. Als Oekraïne zelf vliegtuigen heeft, kan het land niet alleen offensief optreden, maar ook hun eigen troepen op de grond verdedigen. Het is een enorme stap voorwaarts als je eigen vliegtuigen hebt, die je min of meer veilig houden van de Russische dreiging. De F-16 kan dat. Dat luchtoverwicht is cruciaal."

Waarom Amerika niet levert

De vliegtuigen zullen dus geleverd worden door Nederland en Denemarken, na de Amerikaanse toestemming. De VS kiest er heel bewust voor om zelf geen F-16's te sturen, legt De Kruif uit. "De Amerikanen moeten alle diplomatieke kanalen openhouden. Sowieso zijn ze heel terughoudend als het gaat om het leveren van wapens die diep in Rusland kunnen optreden."

"Ze hebben nu wel ingestemd om te helpen bij de training door Nederland en Denemarken, om de vliegtuigen inzetbaar te krijgen. Maar dat is een kleine stap als je bedenkt wat er gebeurt als de Amerikanen met hun arsenaal aan F-16's zouden helpen. Dat zou deze oorlog totaal veranderen. Het is maar de vraag hoe Rusland dan zou reageren."

Wachten tot volgende zomer

Dat er nu toestemming is voor het leveren van F-16's, betekent niet dat de vliegtuigen ook snel zullen worden ingezet. Eerst moeten de piloten in Oekraïne opgeleid worden en dat is nog een flinke uitdaging. Ze moeten leren omgaan met digitale in plaats van analoge instrumenten, maar bijvoorbeeld ook de Engelse taal leren speelt een rol. Dit om bijvoorbeeld handleidingen van de vliegtuigen te kunnen begrijpen.

"Het is ook zo dat als je de vliegtuigen gebruikt, je ze niet stukje bij beetje wil inzetten, maar allemaal tegelijk", vertelt De Kruif. "Anders is de kans dat je ze goed kunt inzetten klein. Het zou mij daarom verbazen als we voor volgende zomer een F-16 in het luchtruim van Oekraïne zien."