Door verdwijnen verzorgingshuis moeten ouderen langer thuis blijven wonen: 'Er is geen alternatief meer'

“Geachte minister De Jonge, toen ik mijn dromen voor het nieuwe jaar overpeinsde, kwam ik tot één wens: een eigen leven. Ik ben al meer dan 10 jaar mantelzorger voor mijn ouders en ik kan niet meer.”

Zo begint Raghnild Grouwstra uit Vriezenveen haar open brief aan minister Hugo de Jonge in het AD van 9 januari 2020. Haar ouders kunnen niet meer thuis wonen en de zorg voor hen komt op haar schouders terecht. Raghnild zou graag een terugkeer willen van verzorgingshuizen in ons land. Haar situatie legt pijnlijk bloot dat het wegvallen van het verzorgingshuis een gat heeft veroorzaakt tussen zelfstandig thuis wonen enerzijds en opgenomen worden in een verpleeghuis anderzijds.

Sluiting van de verzorgingshuizen

Die zorg voor haar ouders drukt zwaar op Raghnild, zo zwaar dat ze er bijna aan onderdoor gaat. Haar moeder heeft een indicatie voor een verpleeghuis, maar er is een wachtlijst van minstens een jaar. Een verzorgingshuis zou uitkomst kunnen bieden: een plek tussen alleen thuis wonen en het verpleeghuis in. Waar ouderen zelfstandig kunnen wonen, maar met zorg in de buurt.

Het kabinet Rutte II besloot tot sluiting van de verzorgingshuizen. Ouderen moesten langer thuis wonen en samen met een wijkverpleegkundige werd aan de keukentafel bekeken welke zorg nodig zou zijn. Dit jaar nog moeten 800 verzorgingshuizen gesloten zijn.

Ouderen willen langer thuis wonen

Veel mantelzorg kwam op de schouders van familie en het sociale netwerk terecht. Tegelijkertijd ging de toegangseis (de indicatie) voor het verpleeghuis omhoog. Zo ontstond er een gat tussen alleen thuiswonen en de opname in het verpleeghuis. Ook voor het verzorgingshuis is een zorgindicatie nodig, maar die is lager dan die voor het verpleeghuis.

Het besluit tot langer thuis wonen is overigens niet alleen een bezuinigingsmaatregel, maar was ook een wens van ouderen zelf. Uit een onderzoek van ouderenorganisatie ANBO van eind 2019 blijkt dat ouderen graag zou lang mogelijk zelfstandig thuis willen wonen en niet terugverlangen naar de verzorgingsflat.

Structuur van de zorg valt weg

Ouderen wonen dus liever langer thuis, maar vaak wordt de tussenschakel gemist, waar ouderen zelfstandig wonen, maar met zorg in de buurt. Dat merkt ook huisarts en arts ouderengeneeskunde Marthy Lucas. Ze werkt in Nijeveen, waar vroeger een verzorgingshuis stond dat nu gesloten is.

Ze ziet dat met de sluiting van het verzorgingshuis de structuur van de zorg wegvalt. "De mensen wonen er nog wel, maar de zorg is weg. Er is sprake van een kaalslag. We missen een plek waar we mensen zorg kunnen bieden. Nu is het evenwicht tussen langer thuis blijven wonen en zorg bieden heel broos. Vooral kinderen maken zich zorgen. Als er iets met hun ouders gebeurt, is er dan wel zorg?"

Een gat achtergelaten

Ook ouderenorganisatie ANBO merkt dat het gat dat de verzorgingshuizen hebben achtergelaten niet wordt opgevuld. "Uit ons onderzoek blijkt dat ouderen vaak te lang in een niet-geschikte woning blijven wonen, ook omdat er geen alternatief is", zegt woordvoerder Bernadet Naber. Nieuwe woonvormen voor ouderen zouden het alternatief worden voor het verzorgingshuis, maar daar zijn er lang niet genoeg van. De verantwoordelijkheid voor de komst van deze projecten ligt bij de gemeenten, maar die pakken niet door, zegt ANBO.

Hoewel ze daar van goede wil zijn, voldoet het aanbod lang niet aan de vraag. Ook huisarts Lucas merkt dat: "Er zouden allerlei projecten lopen, maar ik zie er niets van. Het is onzichtbaar. Of het nu een kleinschalig project is of de oude verzorgingsflat, belangrijkste is dat mensen goede zorg, veiligheid en geborgenheid krijgen."

Eigen kleinschalige projecten

Toch zijn ze er wel, die kleinschalige projecten. Oud-zorgmedewerkers Meta Kroon en Jacqueline Smit pakten de handschoen op en zijn hun eigen kleinschalige woon/zorgproject begonnen eerste locatie was in Kerkenveld. 8 jaar geleden kochten ze een huis en bouwden dat om tot 12 appartementen waar ouderen zelfstandig kunnen wonen en waar 24 uur per dag zorg aanwezig is. De bewoners hebben wel een zorgindicatie nodig (nivo 5). Het initiatief is enthousiast ontvangen bij ouderen en gemeenten en de Berkenhof is nu uitgegroeid van één naar vier locaties en er is een wachtlijst.

Minister Hugo de Jonge juicht de komst van dit soort kleinschalige projecten toe en heeft een stimuleringsregeling in het leven geroepen om de financiering van deze projecten te verspoedigen. De Tweede Kamer debatteert woensdag 15 januari over de wachtlijsten voor de verpleeghuizen.

Rapport Wouter Bos

Een commissie onder leiding van Wouter Bos presenteert op 15 januari haar advies op de toekomst van thuiswonende ouderen. De belangrijkste punten uit dit advies:

• Er moet meer gebouwd worden voor ouderen, want er is een schreeuwend tekort aan ouderenwoningen.
• Maak meer gebruik van digitale middelen; zowel zorgprofessionals als ouderen zouden digitaler moeten werken.
• Meer samenwerking tussen organisaties op lokaal en regionaal niveau.

De commissie heeft het rapport aangeboden aan minister Hugo de Jonge van Zorg.