Dodelijker dan de Eerste Wereldoorlog en het kan weer opduiken: de Spaanse griep

De Eerste Wereldoorlog kostte zo'n 8,5 miljoen mensen het leven. Maar veel onbekender is dat vlak erna wereldwijd nog veel meer mensen omkwamen door de Spaanse griep. En die kan opnieuw opduiken volgens deskundigen.

Hoewel het al 100 jaar geleden is dat de pandemie uitbrak, wordt er komende week nog een congres over gehouden in het Belgische Ieper met biomedici en historici. Want nog steeds is niet alles bekend over de uitbraak van Spaanse griep, waaraan naar schatting tussen de 20 en 100 miljoen mensen overleden. En er is een risico dat het opnieuw gebeurt.

Mondiale ramp

De eerste keer dat we hier in Nederland iets hoorden over de Spaanse griep was in mei 1918. In de kranten werd een stukje van persbureau Reuters aangehaald over een heftige griep in Spanje. Vandaar de naam 'Spaanse griep'. Maar de eerste ziektegevallen waren waarschijnlijkheid in de Verenigde Staten, op een legerbasis in Kansas. Volgens andere bronnen openbaarde de ziekte zich voor het eerst in een Brits legerkamp in het Franse Etaples.

De Spaanse Griep werd een mondiale ramp. Dat er geen exact sterftecijfer is, komt omdat niet alle landen de sterftecijfers bijhielden en omdat veel mensen later alsnog overleden als gevolg van complicaties van de griep. In Nederland stierven tussen de 20.000 tot 50.000 mensen. Op een bevolking van zo'n 6,6 miljoen is dat een enorm aantal.

Ook gezonde jonge mensen overleden

In Nederland werd de ernst van de griep eerst weggewimpeld. Het zou 'een gewoon griepje' zijn. Toen artsen de ernst aantoonden, werd dat door de politiek 'medisch geneuzel' genoemd. De politici hadden het helaas helemaal mis. Omdat reguliere ziekenhuizen vol raakten, werden militaire kazernes omgevormd tot noodhospitalen. Patiënten werden er massaal opgevangen en verzorgd.

Artsen en verplegend personeel liepen een verhoogd risico. En opmerkelijk genoeg waren het niet alleen ouderen en jonge kinderen die aan het virus overleden, maar ook gezonde, jonge sterke mensen. Het maatschappelijk leven werd er door ontwricht. Bioscopen en scholen werden gesloten en grote bijeenkomsten werden afgelast om te voorkomen dat het virus zich te gemakkelijk kon verspreiden.

Nieuwe uitbraak moeilijk te voorkomen

In 1919 en 1920 werd het virus milder en verdween het uiteindelijk. Maar 10 jaar geleden sloeg de paniek weer toe met het uitbreken van de Mexicaanse griep, net als de Spaanse griep ook het H1N1-virus. Medici dachten dat een pandemie zoals die van 100 jaar geleden weer mogelijk was.

Hoogleraar virologie Marc van Ranst van de Universiteit Leuven was een van de eersten die stelden dat het zo'n vaart niet zou lopen. Hij kreeg gelijk, maar zegt Van Ranst: "Een pandemie zoals de Spaanse griep is helaas nooit, nooit uitgesloten. Het is als een natuurramp die zich een keer in de 200 jaar voordoet. En op een ramp die zich een keer in de 200 jaar voordoet kun je je moeilijk voorbereiden."