DNB-president Klaas Knot over inflatie en stijgende rekeningen: 'Elke vorm van steun moet gericht en tijdelijk zijn'

Historisch hoge inflatie, stijgende rente en minder economische groei. Zo erg zag Klaas Knot het niet eerder. Het was zelfs niet zo erg sinds de jaren 70, volgens de president van De Nederlandsche Bank. "Maar, de bankensector is nu wel beter gewapend."

Als president van De Nederlandsche Bank (DNB) is Klaas Knot ervoor verantwoordelijk de inflatie rondom de 2 procent te houden. Hij werkt daaraan met collega's van andere nationale banken in Europa. Die komen samen in de Europese Centrale Bank (ECB).

Terug naar 2 procent

Toch lijkt het de op dit moment ECB niet te lukken om inflatie omlaag te krijgen. "Centrale banken hebben de inflatie vanzelfsprekend niet aan een touwtje. Beleid werkt langzaam en zie je niet gelijk terug in de economie", legt Knot uit. "De inflatie vindt zijn oorsprong voor een groot deel in de oorlog in Oekraïne, die heeft geleid tot een historische stijging van de energieprijzen. Daar kan de ECB weinig aan veranderen."

Maar, zegt Knot, het is ook niet de bedoeling dat we met z'n allen wennen aan hoge inflatie. Dat moet en kan de ECB volgens hem voorkomen. "De ECB zal de rente blijven verhogen tot er een geloofwaardig uitzicht is op een terugkeer naar de inflatiedoelstelling van 2 procent."

Hogere energieprijzen

Omdat andere landen sneller maatregelen hebben genomen als het gaat om energieprijzen, is de inflatie in Nederland nu hoger dan in andere landen. Zo was de inflatie in Nederland in september 17,1 procent.

"Dat is ruim 7 procentpunt hoger dan in andere landen met de euro", vertelt Knot. "Maar als we de prijsstijging van energie buiten beschouwing laten, is het verschil nog maar 1 procentpunt."

Weerbaarheid huishoudens

Toch blijven huishoudens met grote zorgen zitten en helaas is het niet aan de DNB om de financiële pijn van de mensen te verzachten, zegt Knot. "Koopkrachtbeleid is niet onze verantwoordelijkheid."

"Het is wel de opdracht van centraal bankiers om ervoor te zorgen dat hoge inflatie niet verder verankert in onze economie, en dat we zo snel mogelijk naar ons doel van 2 procent gaan. Daarnaast waakt DNB over de financiële stabiliteit, waarvoor wij ook de weerbaarheid van huishoudens in de gaten houden."

Collectief antwoord nodig

De verantwoordelijkheid voor het koopkrachtbeleid ligt bij het kabinet, maar er zijn zorgen dat dat inflatie juist aanwakkert. "De hoge inflatie vraagt om een collectief antwoord. Het is belangrijk dat, wanneer de ECB de economie probeert af te remmen, de overheid niet tegelijkertijd het gaspedaal indrukt." Momenteel probeert de ECB dat te doen door rente te verhogen, in de hoop dat inflatie verlaagt. Tegelijkertijd pompt het kabinet geld in de economie, en dat wakkert inflatie juist weer aan.

"Stimulerend begrotingsbeleid en generieke compensatie aan huishoudens en bedrijven voor bijvoorbeeld hogere energiekosten leiden tot meer vraag en drijven daarmee de prijzen verder op. Financiële steun aan kwetsbare huishoudens is volledig te begrijpen en ook wenselijk. Maar elke vorm van steun moet gericht en tijdelijk van aard zijn, en niet pas op een later moment worden gefinancierd met onzekere inkomsten."

Bang voor financiële crisis

Niet alleen over het koopkrachtbeleid zijn zorgen. Inflatie en hoge rente liepen ook in de jaren 70 op, waardoor de economie stagneerde. Daarop volgde een economische crisis. Mensen zijn bang dat de geschiedenis zich gaat herhalen. "Er zijn duidelijke overeenkomsten, maar er is een andere economische omgeving dan toen", legt Knot uit. Zo stijgen de lonen nu nog niet mee met de inflatie, en dat is een belangrijk verschil.

"De automatische prijscompensatie, die tot 1982 van kracht was in Nederland, stimuleerde een loon-prijsspiraal. Dat holde de concurrentiepositie en winsten van bedrijven uit. Daardoor daalden de bedrijfsinvesteringen. In de diepe recessie die daarop volgde liep de Nederlandse werkloosheid begin jaren 80 op tot meer dan 10 procent van de beroepsbevolking."

Geen olie op het vuur

Maar zover is het gelukkig nog niet. Er is natuurlijk wel werk aan de winkel, zegt ook Knot. "De inflatie vraagt om een antwoord van zowel overheden als centrale banken. Zo zal de ECB er alles aan doen om langdurig hoge inflatie te voorkomen."

"De overheid moet in deze situatie geen vraagstimulerend beleid voeren en geen olie op het vuur gooien." En dat laatste is wat de overheid nu wel doet.