Tien organisaties, waaronder de militaire vakbond en actiegroep SchipholWatch, stellen de Staat aansprakelijk voor hoge PFAS-waardes in de grond. Advocatenkantoor Knoops dient namens de organisaties een massaclaim in. "We hebben onvoldoende overzicht."
Advocaten Geert-Jan en Carry Knoops bereiden een zaak tegen de Nederlandse overheid voor om de hoge PFAS-waardes in de grond. Komende week vindt eerst nog een gesprek plaats met de overheid. Knoops wil de zaak over een aantal weken indienen. Vooralsnog hebben zich tien organisaties aangesloten bij de claim, maar dit kunnen er nog meer worden. "We zijn nog bezig met de voorbereidingen", zegt Knoops tegen EenVandaag.
In drinkwater en eieren
Op honderden plekken in Nederland zit er te veel PFAS in de bodem. "Er zijn eigenlijk heel veel plekken waar gewerkt wordt met PFAS. Soms ook zonder dat de werknemers of ook de fabrieken dat heel goed door hebben en weten", zegt hoogleraar milieu-ecologie aan de Universiteit van Amsterdam Annemarie van Wezel.
Ze snapt wel dat er onvrede is. "Drinkwaterproducenten kunnen alleen met veel meer moeite goed drinkwater produceren. Iemand die een kip in de tuin heeft, mag maar twee kippeneitjes per week eten, mensen moeten voorzichtig zijn met groenten uit hun eigen tuin", zegt ze.
Wat is PFAS?
PFAS is een verzamelterm voor een groep van duizenden chemische stoffen met bijzondere eigenschappen. Ze zijn stabiel en stoten zowel water als vetten af. Dat is erg handig. Daarom zijn ze de afgelopen decennia in allerlei producten verwerkt: van pizzadozen en koekenpannen tot regenjassen en blusschuim.
Stoffen die onder de verzamelterm PFAS vallen komen niet van nature in de natuur voor. Ze zijn door de mens gemaakt. Van een aantal van deze stoffen is bekend dat ze een schadelijk effect hebben op milieu en gezondheid. Ze staan ook bekend als eeuwige chemicaliën, omdat ze nauwelijks oplossen.
Veroorzaker ziektes
Volgens het RIVM krijgen Nederlanders nu al te veel PFAS binnen, door bijvoorbeeld voedsel. Grote hoeveelheden kunnen ziektes veroorzaken. "We zijn nog veel aan het ontdekken over PFAS", zegt Wezel.
"We weten bijvoorbeeld dat het voorkomt op plekken waar de brandweer brandblusoefeningen heeft gedaan, want blusschuim bevat vaak deze stof. Denk ook aan plekken waar vuilnis verwerkt wordt."
Bij wie ligt de verantwoordelijkheid?
De vraag is dan: hoe terecht is het dat de claim van de organisaties tegen de Staat is? Milieuwetenschapper Annemarie Wezel zegt dat er veel partijen verantwoordelijk zijn voor PFAS in onze bodem. Toch vindt ze het terecht.
"Ik vind het raar om de verantwoordelijkheid alleen maar bij de industrie te leggen", zegt ze. "Uiteindelijk komt het beleid toch vanuit de Nederlandse Staat. Het maken van wetten, het toezicht en het handhaven zijn allemaal verantwoordelijkheden van de Staat."
Vergunningen
"Tijdens het verlenen van vergunningen vanuit de Staat is nou niet enorm doorgevraagd over welke stoffen er worden gebruikt", vervolgt Wezel. Ze vindt dat de Staat strengere eisen zou kunnen stellen aan de industrie, waarbij ze eisen dat ze aantonen welke stoffen ze gebruiken en welke daarvan in het milieu terechtkomen.
"Dat is onvoldoende gedaan en dat is vandaag de dag nog steeds zo. We hebben te weinig overzicht", zegt ze.
De eis van de organisaties
De tien organisaties eisen dat er wordt ingegrepen. Voor actiegroep SchipholWatch belangrijk omdat er in de omgeving van Schiphol veel plekken zijn waar het gehalte PFAS-gehalte ver boven de grenswaarden ligt. Een andere organisatie die zich aansluit is het ouderen netwerk West-Friesland. Zij doen mee met de massaclaim van Knoops omdat het in het dorp Westwoud slecht gaat met de gezondheid van bewoners.
De Vakvereniging Brandweer Vrijwilligers (VBV) sluiten zich ook aan bij de claim. Jarenlang zijn brandweermensen tijdens het blussen geconfronteerd met schadelijke PFAS-chemicaliën. Het zit in rook, blusschuim en de brandweerpakken. Ze willen daarom weten wat het effect daarvan is op hun gezondheid, maar de leiding weigert zo'n onderzoek.
Schoonmaken?
Het is onmogelijk om alle PFAS die nu in de grond ligt schoon te maken, zegt Wezel. Toch is ingrijpen op andere vlakken wel mogelijk. "Je kunt ingrijpen op de bestaande plaatsen waar PFAS in het milieu komt. Die kraan kan je dicht zetten, zodat het probleem niet erger kan worden", zegt ze.
Verder kan de Staat ingrijpen door toezicht en handhaving. "Er worden vrij weinig metingen gedaan. Er moet gezorgd worden dat er gegevens komen waar PFAS in het milieu komt. Zo geef je een beter inzicht."
Grond PFAS-vrij maken
De Staat kan de industrie ook strengere regels opleggen en beter uitvragen hoe de industrie werkt: "Wat zit er nou eigenlijk in jullie afvalstromen en zorg ervoor dat die beheerst worden", zegt de milieuwetenschapper.
Hoewel schoonmaken lastig is, zou je volgens Wezel op plekken waar veel PFAS is, wel moeten ingrijpen. "Op hele erge plekken zoals waar brand werd geblust of bij een vuilstort zou je de grond PFAS-vrij kunnen maken."
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.