Dit bedrijf heeft een vierdaagse werkweek, maar is dat overal haalbaar? 'Is niet 'one size fits all''

Minder werken, maar toch meer productiviteit: bij zorgplatform LUSCII lijkt het te kunnen. Vakbonden FNV en CNV pleiten voor een kortere werkweek tegen hetzelfde loon. Maar is dat realistisch? "Laat bedrijven zelf nadenken over hoe ze roosteren."

Het CNV pleit zelfs voor een standaard werkweek van 30 uur, vertelt voorzitter van de vakbond Piet Fortuin. "Het is nodig in het kader van een betere werk-, privé- en zorgbalans. Het is nodig in het kader van de emancipatie van de mensen. En het is ook nog een keer goed voor de arbeidsproductiviteit."

Twijfel over haalbaarheid

Hoogleraar economie Olaf van Vliet van de universiteit Leiden is daarentegen kritisch op het pleidooi van de vakbonden. "Ik zie de mogelijke voordelen van een kortere werkweek, maar ik twijfel aan de haalbaarheid."

Zorgplatform LUSCII werkt sinds 2021 al met een vierdaagse werkweek. Oprichter Daan Dohmen vindt juist dat het erg goed werkt, vertelt hij. "We zijn blijer en productiever dan ooit."

'Geen duffe vergaderingen'

Hoe dat eruit ziet? "We hebben niet echt werktijden, maar in principe is het 4 dagen werken en de vijfde dag, op vrijdag, zijn we allemaal vrij. Iedereen is vrij en krijgt wel gewoon betaald."

"We hebben eigenlijk autonome teams die samen het werk doen. Ze zijn zelf vrij zijn om hun werk in te delen, maar ook om 'nee' te zeggen. Dus geen duffe vergaderingen meer, niet teveel op elkaar letten", legt hij uit.

Dalend ziekteverzuim, stijgende productiviteit

Het bevalt vanaf het begin goed voor het bedrijf van Dohmen.. "Toen we begonnen hebben 12 weken lang gemeten wat het opleverde. We zagen toen dat mensen heel blij en tevreden waren. Het ziekteverzuim daalde."

De productiviteit van de werknemers steeg, zag Dohmen. "Uiteindelijk, en dat had ik niet verwacht van tevoren, ging de productiviteit met 15 tot 20 procent omhoog. Gemeten in wat mensen echt effectief gedaan kregen. Dus mensen gingen minder werken en de productiviteit ging omhoog."

Slimmer werken

Het is iets wat het CNV wel ziet zitten voor heel Nederland. "Wij zeggen als CNV steeds dat we het moeten hebben van slimmer werken. Anders werken, slimmer werken, hogere arbeidsproductiviteit", vertelt voorzitter Fortuin.

Volgens hem is langer werken ouderwets denken. "We hebben lang gedacht dat je als man 40 uur werkt en als vrouw 20. Laten we allebei 30 uur gaan werken." Zo werken er op Europees niveau relatief veel vrouwen in Nederland, maar vooral in deeltijd.

Meer werkdruk

Maar hoogleraar van Vliet is juist bang dat er extra druk op het werk komt bij een minder lange werkweek. "Als je 20 procent minder werkt, moet de productiviteit met meer dan 20 procent omhoog om een positief effect te krijgen. Dus, wat je verliest in uren moet je compenseren in productiviteit, en ik betwijfel of dat zal opwegen."

Ook betwijfelt hij of het inzetten van de vierdaagse werkweek voor alle sectoren mogelijk is. "Voor bedrijven die online werken, kun je dit eerder inzetten. Dit zou veel lastiger zijn voor bijvoorbeeld de zorg of het onderwijs."

Vrijheid en flexibiliteit van belang

Dohmen zet daarom ook een kanttekening bij het pleidooi van het CNV. "Tegelijkertijd is er wel een keerzijde. Het is bij ons het resultaat van het meer vertrouwen geven aan medewerkers. Dus als je dat niet doet, en alleen zegt 'we gaan minder werken', maar al die andere dagen in vergaderingen zit, dan levert het natuurlijk niet zoveel op."

Het ligt vooral in de vrijheid en flexibiliteit die je als werkgever biedt, vertelt Dohmen. Zo hebben ze bij zijn bedrijf ook geen managers of directie. "Je moet alles veranderen. Ik denk dat de vierdaagse werkweek een fundamentele verandering is."

'Het is niet 'one size fits all''

Volgens CNV-voorzitter Fortuin ligt de oplossing vooral bij maatwerk. "Het is niet 'one size fits all'. Laat bedrijven zelf nadenken hoe ze gaan roosteren. Dat is veel beter en veel slimmer."

Waar bijvoorbeeld de Grieken en Polen gemiddeld bijna 40 uur per week werken, is dat in Nederland beperkt tot 32,2 uur per week. Een stuk minder dan het Europees gemiddelde van 36,1 uur. Daar staat wel een hoge arbeidsparticipatie tegenover: die ligt in Nederland op 81,8 procent, tegenover een Europees gemiddelde van 69,9 procent.

Andere inrichting

Toch kan het anders ingericht worden, volgens het CNV. "We zien op dit moment dat er miljarden worden uitgegeven vanwege langdurige uitval in arbeidsongeschiktheid. Heel veel jonge mensen hebben stressklachten, burn-outklachten. We hebben steeds meer mantelzorgtaken. De druk neemt steeds meer toe, op het gebied van werk, privé en zorg."

"Als je je werk anders en beter organiseert, dan geeft dat de mogelijkheid om ook je werk en je privé en je zorg beter te organiseren", denkt Fortuin.

Meer opties

Maar, volgens Van Vliet zijn er al een hoop opties in Nederland om flexibel te werk te kunnen gaan. "Denk aan deeltijdregelingen, ook hebben we veel verlofmogelijkheden. In sommige sectoren is het ook al mogelijk in 4 dagen fulltime te werken. Op die manier zijn werk en zorgtaken bijvoorbeeld beter te combineren."

Als het aan Dohmen ligt, wil hij vooral een ding meegeven: "We moeten onszelf de vraag gaan stellen: 'Wat doen we eigenlijk in die uren?'. Als je de hele dag in vergaderingen zit, terwijl je in sommige vergaderingen niets zegt, dan kun je je goed afvragen of dat een zinvolle besteding van die tijd is."