Dirigente Edith Casteleyn uit Soest geeft leiding aan vier 'Black American Gospel'-koren. Als enige witte vrouw ooit krijgt ze nu een permanente tentoonstelling in het National Museum of African American Music in Nashville.
"Jij gaat daar staan. Hou je mond en doe het gewoon!", roept Edith naar een koorlid vlak voor de repetities gaan beginnen.
De generaal
"Edith heeft een bijnaam: de generaal. Maar we houden ook van haar. Het is een soort haat-liefde verhouding", zegt regisseuse Carmen Nelstein. Zij werkt nauw met Edith samen voor een aankomende theatervoorstelling en volgt haar daarnaast al jaren met de camera voor het maken van een documentaire over haar leven
'De generaal' geeft altijd 150 procent, vertelt Nelstein. "Zelfs als ze ziek, zwak, misselijk of half dood is, staat ze er." Dat verwacht ze dan ook van haar koorleden. "En dat gaat natuurlijk niet altijd goed", zegt Nelstein. "Voor velen is het zingen in het koor een hobby en niet iedereen heeft altijd de teksten goed geleerd. Maar als het allemaal lukt en we zingen goed samen, dan is het alsof we opstijgen. Dat is gewoon hemels."
Gegrepen door de gospel
39 jaar geleden bezocht de klassiek geschoolde pianiste Edith Casteleyn de zwarte kerk op de, toen nog, Amerikaanse Vliegbasis Soesterberg. Ze werd meteen gegrepen door de muziek die daar werd gespeeld en gezongen. "Ik was direct verslaafd, wat een feest en belevenis is dat", vertelt Casteleyn. Ze ging als pianiste en dirigente bij het koor aan de slag en heeft de gospelmuziek nooit meer losgelaten.
Maar wat spreekt haar er zo in aan? "Je begint met een song, dan voel je de spirit en schreeuwt het uit. Soms komen er ook emoties los en pink ik zelf ook een traantje weg. Het maakt allemaal niet uit en het mag er zijn. Niemand hoeft zich daarvoor te schamen."
Black Gospel-muziek werd geboren op de katoenvelden van de zuidelijke staten van de Verenigde Staten van Amerika. Slaven zongen er op het ritme van hun zware arbeid op de plantage religieuze liederen. Door tijdens het werk op de katoenvelden met elkaar te zingen, eerden ze God en werd het werk wat draaglijker.
'De muziek zit in haar'
14 jaar lang reist Casteleyn met haar koor door Europa, waar ze de zwarte gospel op de kaart weet te zetten. In haar lange carrière werkt ze ook samen met verschillende gospelgrootheden uit de Verenigde Staten.
Edith wordt al jarenlang gevolgd en onderzocht door dé autoriteit op het gebied van zwarte Amerikaanse muziek: professor Portia Maultsby van de Indiana University. Want hoe kan het toch dat een witte vrouw de zwarte muziek naar Europa bracht en het ook door witte mensen in haar koren laat zingen? "Ze is authentiek. De muziek zit gewoon in haar en dat voelen mensen", zegt Maultsby.
Geen boegeroep
"Ik geloof niet dat er ergens in Europa, maar ook niet in Amerika, iemand is die kan doen wat zij doet,' vertelt Maultsby. Dat de kritische zwarte gemeenschap haar omarmde, is volgens de professor uniek.
"Als zij naar een optreden gaan, deinzen ze er niet voor terug om ook hun eigen zwarte voorzangers met luid boegeroep van het podium te jagen. Tijdens alle concerttoeren van Edith stonden mensen tijdens het eerste nummer al op van hun stoel om te klappen, zingen en dansen. Dat is écht heel bijzonder!"
'Een witte vrouw met een zwart hart'
Het heeft er alles mee te maken dat Edith écht leeft voor Black Gospel. "Het is een witte vrouw met een zwart hart", vertelt regisseuse Nelstein. Zelf is ze voor de helft van Surinaamse afkomst. "Edith denkt zwart en kookt zwart. Ik ben half zwart, maar Edith is het helemaal", lacht ze.
De tentoonstelling die in Nashville aan haar gewijd word, is voor Edith erg bijzonder. "Ik krijg daar wel een beetje een kleur van. Wie ben ik om in dat museum te staan? Ik word daar verlegen van. Dat zit niet in mijn karakter, maar dáár word ik wel verlegen van."
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.