Dienstplicht herinvoeren of niet? Dit zijn de voor- en tegenargumenten volgens experts

De dienstplicht bestaat nog steeds in Nederland, al worden dienstplichtigen sinds de jaren 90 niet meer actief opgeroepen. Als het aan CDA-leider Wopke Hoekstra ligt, komt daar snel verandering in. Een goed idee? Niet iedereen is even enthousiast.

Voorzitter Jean Debie van de militaire vakbond VBM staat niet te springen om een herinvoering van de dienstplicht. Ondanks een tekort van zo'n 9.000 militaire functies bij Defensie, kan dat gat niet gedicht worden met dienstplichtigen, zegt hij. "We zijn simpelweg niet in staat ze op te leiden."

Te weinig capaciteit

Hoewel Debie erkent dat er flinke tekorten zijn bij de krijgsmacht, noemt hij het plan van Hoekstra 'een luchtballon'. "Dit is een opdracht die je niet kunt realiseren. Er zijn vele miljarden bezuinigd in de afgelopen 30 jaar. Dat heeft grote consequenties gehad voor de militaire capaciteiten."

Volgens hem zijn er veel te weinig voorzieningen bij de krijgsmacht om dienstplichtige militairen op te vangen. "Ze opleiden gaat jaren duren. We hebben de instructeurs niet, maar we hebben er ook de infrastructuur, de wapens, de munitie en de opleidingsmiddelen niet voor."

Verplichte diensttijd

Hoekstra haalde begin deze maand het bekende paradepaardje van het CDA weer van stal: de dienstplicht herinvoeren. Tegen De Telegraaf zei hij dat hij wil dat jaarlijks 200.000 jongeren bij de krijgsmacht gaan óf voor een maatschappelijke diensttijd kiezen.

Hij deed het voorstel voor een verplichte diensttijd onder meer vanwege het dringende personeelstekort bij de krijgsmacht. Ongeveer 25 procent van de functies is daar niet ingevuld.

'Niet aan de orde'

Volgens Debie is de veiligheidssituatie er in Nederland helemaal niet naar om een dienstplicht opnieuw te activeren. "Nederlanders willen ook helemaal niet gedwongen worden. Je moet mensen hebben die goed gemotiveerd zijn om werkelijk een militair beroep uit te oefenen."

Daarvoor heb je een veiligheidsanalyse nodig. "Waaruit blijkt dat het echt noodzakelijk en legitiem is om mensen verplicht op te roepen. Maar dat is nu niet aan de orde."

Beroepsleger

Hij gelooft meer in een beroepsleger. "Daar heeft Nederland bewust voor gekozen, omdat je dan mensen hebt die werkelijk militair willen zijn in hun hart en ziel", zegt hij.

Wat betreft de tekorten bij Defensie is Debie al 'hartstikke blij als we onze beroepsmilitairen op een goede manier kunnen opleiden en trainen'. "Zodat ze als het nodig is ook ingezet kunnen worden."

'Verplichting is nodig'

Defensiespecialist Dick Zandee ziet wel iets in de plannen van Hoekstra. De tekorten bij de krijgsmacht of in de zorg worden volgens hem niet door de markt opgelost. "Als je vindt dat je een krijgsmacht moet hebben en een zorgsysteem dat optimaal functioneert, dan zul je daar iets aan moeten doen. Dat kan alleen met een systeem met een zekere mate van verplichting. Het gebeurt niet op basis van vrijwilligheid."

Hij wijst erop dat de tekorten bij de krijgsmacht niet nieuw zijn. "20 tot 25 procent van de militaire functies is op dit moment niet gevuld. Dat is niet iets van vandaag. Het tekort bestaat al jaren en alle maatregelen die zijn genomen, hebben niet geleid tot een verandering. Daar is meer voor nodig dan het overlaten aan de wetten van de markt."

Dreiging uit Rusland

Hij zegt dat de krijgsmacht niet goed functioneert zolang de personeelstekorten niet zijn aangevuld. "Een dienstplicht zal helpen om de krijgsmacht weer op orde te brengen", denkt hij. "Dat is het minste wat we voor elkaar moeten zien te krijgen, gezien de dreiging vanuit Rusland."

"Het probleem zit deels ook in materieel en voorraden", erkent hij. "Maar je kunt dat wel op orde gaan brengen, maar als er geen personeel is dat het materieel kan bedienen, dan heeft dat natuurlijk geen enkele waarde."

Dienstplicht in Zweden

Niet voor niets heeft Zweden de volledige dienstplicht weer ingevoerd, zegt de defensiespecialist. "En de voorlopige eerste resultaten zijn daar erg positief."

Hij zegt er wel bij dat de dienstplicht in het Scandinavische land alleen geldt voor jongeren die na een oproep gemotiveerd zijn om daadwerkelijk de krijgsmacht in te gaan. "Daar zit met name het potentieel."

Klaarstomen voor carrière

Volgens Zandee heeft een dienstplicht niet alleen de functie om tekorten op te lossen. "Jongeren leren ook na hun middelbare school maatschappelijk belangrijke sectoren kennen. Ze leren samenwerken, want in de sectoren wordt veel in teamverband gedaan."

Hij noemt dat 'heel goed', omdat jongeren zo klaar worden gestoomd voor het werkende leven. "Dat missen jongeren nu. Zij gaan ineens vanuit school de maatschappij in en missen daardoor deze belangrijke component in hun carrière."