Deze VR-bril helpt ic-patiënten hun trauma beter te verwerken door 'gaten in hun herinnering op te vullen'

Met een VR-bril die patiënten in staat stelt te zien wat er op de intensive care gebeurt, kan een eventueel trauma makkelijker worden verwerkt. De bril wordt een belangrijk hulpmiddel op de nieuwe COVID-19-poli van het EMC in Rotterdam.

Iedere COVID-19 patiënt die van de ic komt krijgt de VR-bril 10 minuten op om het Post Intensive Care Syndroom (PICS) tegen te gaan. Dit is een nare mix van cognitieve en fysieke klachten bij patiënten op de intensive care. "Het helpt het brein om herinneringen beter te plaatsen en gaten in die herinneringen als het ware op te vullen."

Depressies of nachtmerries na ic-behandeling

Michel van Genderen was net arts toen een patiënte hem vertelde dat ze een trauma had overgehouden aan haar ziekbed. Na onderzoek bleek dat ze niet de enige was: 60 tot 70 procent van de voormalig intensive care-patiënten had dezelfde klachten.

Door verbeterde medische zorg kunnen we steeds meer ic-patiënten genezen. Maar een groot deel van hen krijgt na afloop te maken psychische of cognitieve problemen: het Post Intensive Care Syndroom. Van Genderen kwam erachter dat hij met lege handen stond als zijn patiënten angstig waren of leden aan depressies of nachtmerries.

Getraumatiseerde militairen

VR-brillen die door het Amerikaanse leger werden gebruikt zetten hem op het juiste spoor. Ex-militairen met een oorlogstrauma konden met behulp van een VR-bril in een realistische omgeving bepaalde gaten in hun herinneringen weer opvullen.

"Het werkt heel krachtig. Juist dat 3D-effect werkt, in een 2D-omgeving is het effect veel minder", zegt Van Genderen.

Gaten in de herinnering opvullen

"Patiënten die op de intensive care hebben gelegen kunnen moeilijk begrijpen wat hen is overkomen", legt Van Genderen uit. "Ze missen stukken informatie over wat hen is overkomen. Soms kan dat leiden tot zogeheten 'delusional memories'. Ze vullen hun herinnering zelf aan, maar dan op een verkeerde manier."

De VR-film die patiënten te zien krijgen is waarheidsgetrouw en legt uit wat er op de intensive care-afdeling gebeurt: "Het helpt het brein om herinneringen beter te plaatsen en gaten in die herinneringen als het ware op te vullen. Ze kunnen dan ook ervaren dat de realiteit vaak minder eng is dan in hun herinnering."

PICS-klachten bij 60 procent ic-patiënten

Patiënten die op de intensive care gelegen hebben en meer dan 48 uur beademd zijn, wacht nog een lange weg naar herstel. Ongeveer 60 procent krijgt klachten die passen bij het post-ic-syndroom.

Dit zijn fysieke klachten zoals moeheid, maar ook concentratiestoornissen en psychische klachten. Denk aan depressie en angstklachten die horen bij PTSS: posttraumatische stressstoornis.

'Brein onthoudt de meest angstaanjagende momenten'

Volgens Van Genderen moet je eerst de psychische klachten oplossen. "Want die worden als het meest invaliderend ervaren. En dat willen we doen door het toepassen van de Virtual Reality-bril."

Patiënten worden vaak op de ic opgenomen onder zeer stressvolle omstandigheden. Ze zijn ziek, horen veel angstaanjagende piepjes en geluiden om hen heen en weten niet wat er met hen gebeurt. Ze worden in slaap gebracht en worden daarna wakker in een 'stress-stand'. Hun brein onthoudt namelijk de meest angstaanjagende momenten.

Uitlegvideo: waarom we in Nederland relatief weinig ic-bedden hebben

De ervaring herbeleven

"We proberen veel om de kwaliteit van leven na de ic te verbeteren", legt hij uit. "Een post-ic-dagboek bijhouden en de post-ic-poli blijken niet genoeg te helpen bij het verwerken van psychische klachten. Misschien omdat er geen eenduidig protocol is."

"En er is misschien ook niet genoeg naar de patiënt zelf geluisterd", vervolgt hij. We vragen nu: 'Wat willen jullie precies?' Het verassende antwoord blijkt: informatie. De hele ervaring herbeleven maar dan met betere uitleg erbij. Om die reden heeft hij nu voor herstellende COVID-19-patiënten samen met intensivisten een speciale COVID-19 film gemaakt.

PTSS vermindert

In de film die patiënten te zien krijgen wordt heel precies uitgelegd wat er op de intensive care-afdeling gebeurt. De medische handelingen die de COVID-19-patiënt zijn overkomen worden in een levensechte omgeving stapje voor stapje uitgelegd.

"Patiënten kunnen hiermee hun stressvolle informatie-achterstand inhalen en herinneringen beter plaatsen. Eerder onderzoek laat zien dat bij alle patiënten die zo'n bril opzetten, PTSS vermindert." Hij hoopt dat VR-exposure ook in andere ziekenhuizen gebruikt gaat worden. En niet alleen voor COVID-19 maar ook voor andere ziektes.