Deze onderzoeker ontdekte hoe gevaarlijk de aardbevingen in Groningen zijn, waardoor de gaswinning nu na 60 jaar stopt

Na 60 jaar gaan komende zondag de gaskranen in Groningen dicht. Een historisch moment voor onderzoeker Annemarie Muntendam-Bos van het Staatstoezicht op de Mijnen. Door haar baanbrekende onderzoek kwam het gasdossier in een stroomversnelling.

Toen in 1959 op een akker in het Groningse Slochteren een gigantische aardgasbel werd ontdekt, stond nog niemand stil bij de gigantische gevolgen die dat voor de provincie zou hebben. Het werd nog beschouwd als wereldwonder en in rap tempo werden Nederlandse huishoudens aangesloten op het Gronings gas om huizen te verwarmen.

'Wat is hier aan de hand?'

Maar in de jaren daarna begon de bodem te dalen, met aardbevingen tot gevolg. Het kantelpunt in het aardgasdossier was de aardbeving in Huizinge in 2012. Die had een kracht van 3,6 op de schaal van Richter en veroorzaakte op grote schaal schade aan woningen.

Onderzoeker Annemarie Muntendam werkte op dat moment bij het Staatstoezicht op de Mijnen. Bij haar gingen de alarmbellen af: "Men maakte zich zorgen en men had echt angst. Dat was verrassend, want de vorige beving van 3,5 had die uitwerking helemaal niet gehad. 'Wat is hier aan de hand?', zeiden we."

Vastgeroeste aannames onderuit

Normaal gesproken zou onderzoeksinstituut TNO of kenniscentrum KNMI onderzoek doen. Maar die hadden volgens Muntendam geen personeel voor die onderzoeken en het was ook geen prioriteit voor hen. "Toen hebben we gezegd; we gaan er zelf naar kijken."

Juist dat onderzoek haalde alle vastgeroeste aannames over de gaswinning onderuit. "Het beeld wat naar voren kwam was dat de aardbevingen veel zwaarder konden worden dan we oorspronkelijk dachten."

Kans op gewonden of doden

Het idee was eerder dat de bevingen niet zwaarder konden worden dan 3,9 op de schaal van Richter. "Maar uit die onderzoeken kwam naar voren dat we dat eigenlijk helemaal niet konden zeggen," vertelt Muntendam, "en we eigenlijk helemaal niet wisten hoe groot ze konden worden."

"Als je niet weet hoe groot een aardbeving kan worden, dan is opeens een magnitude 5-beving ook mogelijk. Dan heb je wel echt een hele andere veiligheidssituatie, Dan is er de kans dat huizen ook daadwerkelijk kunnen instorten en er gewonden kunnen of zelfs doden kunnen vallen."

Een politieke uitdaging

Daarna vroeg het Staatstoezicht op de Mijnen alle experts in het veld of de schokkende conclusies die zij trokken juist waren. "Daar kwam eigenlijk na een paar maanden, ook nadat ze zelf nog onderzoek hadden gedaan, uit: 'Nee, jullie hebben gelijk.'"

Toch was dat volgens Muntendam niet het moment waarop de overheid besloot de gaskraan te sluiten. Nederland zat in een economische crisis en had de inkomsten uit het aardgasveld in Groningen hard nodig. "We hadden gehoopt dat de gaswinning teruggeschroefd zou worden. Maar we wisten ook, in de situatie waarin we zaten, dat het politiek best eens een uitdaging zou kunnen worden."

Niet minder, maar meer productie

In plaats van minder gas winnen, besloot toenmalig minister Henk Kamp om veertien onderzoeken te laten doen en tegelijkertijd de productie in stand te houden. "Maar in de loop van het jaar bleek zelfs dat er veel meer geproduceerd was dan in de jaren ervoor."

Dat was een schok voor Muntendam. "Dan denk je: hoe kan dit? Daar ligt een heel helder advies van ons: ga vooral naar beneden. En dan gebeurt er het tegenovergestelde. Men gaat juist omhoog."

'Verrassend wat de minister toestond'

Verbazing en onmacht, dat is wat Muntendam voelde. Maar de rol van het Staatstoezicht op de Mijnen is advies geven aan het kabinet. "We kunnen niet direct zelf ingrijpen, want daarvoor is het economisch belang en het belang voor de leveringszekerheid te groot."

"Dus dan ben je toch afhankelijk van wat de minister besluit. Maar het is wel verrassend dat de minister dat toestond."

Waakvlam

In 2014 werd voor het eerst besloten om minder gas te winnen en nu - bijna 10 jaar verder - stopt de gaswinning in Groningen. Al houdt de kabinet de achterdeur op een klein kiertje. "De putten gaan in principe gewoon dicht, tenzij het heel erg koud wordt", licht de onderzoeker van het Staatstoezicht op de Mijnen toe.

"Als het -6,5 graad wordt, dan gaat de put weer even op de waakvlam om in geval van nood toch nog productie te kunnen leveren. Maar ja, die productie is relatief zo klein op het hele grote veld, dat het geen extra aardbevingen zal veroorzaken."

'Voorlopig nog aardbevingen'

Want ondanks dat de gaskraan al een jaar op de waakvlam staat, schudt de aarde nog steeds. "Voorlopig blijven de aardbevingen nog wel komen, maar ze worden wel steeds minder."

Dat komt volgens Muntendam omdat er een verschil is in druk in het veld waar gas werd gevonden. "Dat moet langzaam weer een geheel worden, dus totdat allemaal dezelfde druk krijg, zal dat wel bevingen veroorzaken."