Defensie zoekt in Overijssel naar ruimte voor straaljagers, munitieopslagplaatsen en oefenterreinen, 'maar waarom in kwetsbare natuur'

Door toenemende oorlogsdreiging heeft Defensie meer ruimte nodig en dus zoekt de krijgsmacht naar uitbreidingslocaties. Daarbij kijkt het leger ook naar Overijssel. De provincie ziet het wel zitten, maar ondertussen neemt de onrust onder omwonenden toe.

De mogelijke komst van Defensie zorgt voor onrust in Overijssel. Gedeputeerde Erwin Hoogland werkte jarenlang bij de krijgsmacht en vindt dat 'iedereen een bijdrage moet leveren' aan de nationale veiligheid. Ook boswachter Ben Vlaskamp heeft een militair verleden: "Maar een gezonde leefomgeving moeten we ook bewaken."

'Allemaal steentje bijdragen'

Defensie heeft haar oog laten vallen op drie zogenoemde 'zoekgebieden' in de provincie: een mogelijk oefenterrein voor het gebruik van springstof op de Sallandse Heuvelrug, dorpen als Weerselo en Dalfsen, waar in de buurt munitieopslagplaatsen zouden moeten komen, en de voormalige vliegbasis Twente, dat als reservevliegveld zal dienen en waar F35-straaljager gestald moeten worden.

Verantwoordelijk gedeputeerde Hoogland luistert welwillend naar de roep van Defensie om meer ruimte. "Als provincie Overijssel moeten wij onze eigen bijdrage aan de nationale veiligheid durven geven. De prijs voor de vrijheid moeten we met z'n allen betalen", vindt hij. "We kunnen niet zeggen: 'Zet het allemaal maar in Duitsland of Groningen neer.'"

Al 80 jaar in vrijheid

Tot vorig jaar bekleedde Hoogland verschillende functies bij Defensie, als hoofd operaties van de gemechaniseerde brigade en als militair strategisch adviseur bij het ministerie van Buitenlandse Zaken. "Ik heb zelf oorlogssituaties meegemaakt toen ik werd uitgezonden naar Bosnië, Macedonië, Irak en Afghanistan", vertelt hij daarover.

"Ik weet dus hoe erg het is, dat je niet weet of je op de hoek van de straat nog veilig kan lopen, of je de volgende dag nog leeft. Maar veel mensen in Nederland hebben er geen voorstelling meer bij, omdat we hier al 80 jaar in vrijheid leven."

Procedures volgen bij bezwaar

Dat burgers niet blij zijn met de zoektocht van Defensie naar uitbreidingslocaties begrijpt Hoogland daarom wel. "Sinds de Russische invasie in Oekraïne staat de oorlog letterlijk aan de grenzen van Europa. De wereld zoals wij die 5 of 10 jaar geleden kenden, bestaat echt niet meer. Alleen dat merken de meeste Nederlanders - gelukkig - in hun dagelijks leven niet zo."

Het is volgens hem daarom belangrijk dat de provincie goed met omwonenden en lagere overheden blijft communiceren in de besluitvorming rond de komst van Defensie. "Burgers die het niet met de uitbreidingsplannen eens zijn kunnen gewoon bezwaar indienen", zegt de gedeputeerde. "En alle procedures zullen netjes worden gevolgd."

Wat als er oorlog uitbreekt?

Maar, voegt hij daaraan toe: mensen moeten zich ook realiseren dat als er eerder oorlog uitbreekt, er ook andere wetten gaan gelden. Hij doelt daarmee op Artikel 5 uit het NAVO-verdrag. "Dat is de belangrijke afspraak dat als een NAVO-lid wordt aangevallen, alle andere NAVO-leden dit land militair steunen."

Zo leeft er bijvoorbeeld in de Baltische staten de angst dat het Russische leger, na Oekraïne, ook hun land zal binnenvallen. In zo'n situatie zou Rusland direct met de NAVO in oorlog komen. "Als dit gebeurt, gaan er hele andere regels in Nederland gelden", waarschuwt Hoogland. "Ook dat moet goed worden uitgelegd", vindt hij.

'Zou echt dramatisch zijn'

En welke uitleg geeft hij dan voor de mogelijke komst van een oefenterrein voor het gebruik van springstof op de Sallandse Heuvelrug, een beschermd Natura 2000-gebied? Hoogland zegt te begrijpen dat deze locatie op de lijst met opties staat, 'want we kunnen niet alleen maar blijven oefenen in het buitenland'.

Maar dat ziet Vlaskamp van Staatsbosbeheer anders. De boswachter is erg geschrokken van de plannen: "Op de Sallandse Heuvelrug zijn vele bijzondere diersoorten te vinden en het is de enige plek in Nederland waar nog korhoenders leven. Het zou echt dramatisch zijn als dit een 'springlocatie' wordt."

Kwetsbaar natuurgebied

"Ik begrijp niet waarom Defensie nu precies hier, in deze kwetsbare natuur, wil gaan oefenen", vervolgt Vlaskamp. Hij snapt 'eigenlijk überhaupt niet' dat de Sallandse Heuvelrug op de lijst staat.
"Ik kan me nog voorstellen dat het er op de kaart goed uitziet, maar als je hier met de voeten in de modder staat, dan is het echt geen logische keuze."

Het gaat dan ook om een flink stuk grond, legt de boswachter uit. "Het zoekgebied van Defensie is maar liefst 2,5 bij 2,5 kilometer, met veiligheidszones met een straal van 800 meter. Dat is echt een groot stuk van het gebied wat dan wegvalt voor de natuur en voor de 2 miljoen mensen die hier jaarlijks naartoe komen om te recreëren."

Andere belangrijke doelen

Vlaskamp is niet tegen de komst van Defensie. Hij diende zelf jarenlang in het leger, onder andere als tankcommandant en als reservist bij de inlichtingeneenheid van de Landmacht. Dus ook hij ziet zeker het belang van een sterke Defensie. "Ik ben het eens met de zoektocht naar uitbreidingslocaties. Het is belangrijk dat we ons wapenen tegen de dreiging van Rusland, want onze vrede en veiligheid zijn niet vanzelfsprekend."

"Maar laten we dat op een andere plek doen dan op de Sallandse Heuvelrug, zodat het niet ten koste gaat van andere belangrijke doelen, zoals het beschermen van onze natuur", zegt de boswachter tot slot. Wat hem betreft komen de oefenterreinen daarom aan de randen van het natuurgebied: "De bufferzones zijn veel meer geschikt als springlocatie."

'Nederland heeft unieke ligging'

Of Defensie uiteindelijk in Overijssel zal uitbreiden of toch ergens anders, is voorlopig nog niet zeker. Maar gedeputeerde Hoogland twijfelt er niet aan dat de extra plekken er zullen komen. "Nederland heeft een unieke ligging en is een doorvoerhaven voor Europa."

"Als je Amerikaanse, Engelse of Canadese troepen naar Europa toehaalt, zal Nederland het eerste station zijn waar ze in Europa aan land komen, voordat ze doorreizen naar de grenzen van Europa als daar meer gebeurt." Dat laat volgens hem zien hoe belangrijk het is om de militaire infrastructuur in ons land snel te verstevigen.