Dat Tweede Kamer tot september wacht met controversieel verklaren van onderwerpen, kan op weinig begrip rekenen

Komt er opnieuw een energietoeslag en hoe gaat het verder met de aanpak van de nulurencontracten? Met het vallen van het kabinet worden veel politieke besluiten uitgesteld. Voor een grote groep mensen betekent dat onzekerheid over hun financiële toekomst.

Het kabinet is sinds vrijdag demissionair en dat betekent dat ministers en staatssecretarissen niet zomaar wetten en regels mogen uitvaardigen. De dossiers die na het zomerreces 'controversieel' worden verklaard door de Tweede Kamer, schuiven door naar een volgende regering. 'Rutte IV' mag daar dan niet meer mee aan de slag.

Alles controversieel

Financieel journalist Martin Visser van De Telegraaf verwacht dat bijna alle dossiers controversieel zullen worden verklaard: "In de praktijk gebeurt dat eigenlijk altijd. Achter elke beslissing zit een politieke keuze en de Tweede Kamer zal het kabinet die ruimte niet willen geven."

"Ook coalitiepartijen, die tot dan toe nog samenwerkten, willen zich kunnen profileren voor de komende verkiezingen", legt hij uit, "Eerst moet de kiezer spreken en dan komen er weer nieuwe plannen en wetten."

'Onzekerheid bij alle partijen'

Wat betekent het voor Nederland dat er de komende tijd dus weinig gebeurt vanuit Den Haag? "Er spelen problemen op gebied van asiel, wonen, de arbeidsmarkt, stikstof, landbouw en klimaat. En al die problemen schreeuwen om een oplossing. Die oplossing komt er voorlopig niet, als ze controversieel worden verklaard", benadrukt Visser.

"Voordat er een nieuw kabinet is, ben je zo een jaar verder, gekeken naar de afgelopen formaties. En voordat er vervolgens nieuw beleid is, ben je 2 jaar verder", zegt hij. "Dat betekent dat het spannend wordt of het lukt om belangrijke doelstellingen te halen, zoals de klimaatdoelen, en de doelstelling om 100.000 woningen per jaar te bouwen. Dat staat nu allemaal stil en dat is zonde, het zorgt voor onzekerheid bij alle partijen."

'Onverantwoordelijk en onacceptabel'

EenVandaag vroeg ook aan leden van het Opiniepanel hoe zij aankijken tegen het controversieel verklaren van onderwerpen die nu spelen. Bijna twee derde (63 procent) heeft er geen begrip voor dat de Tweede Kamer daar pas in september, na het reces, een beslissing over neemt. Zowel mensen die op een van de huidige coalitiepartijen als mensen die op een oppositiepartij willen stemmen, denken er zo over.

Veel deelnemers snappen dat Kamerleden vakantie nodig hebben of hun tijd willen besteden aan de voorbereiding op de verkiezingen, maar ze noemen het ook 'onverantwoordelijk' en 'onacceptabel' dat de Tweede Kamer nu geen beslissing neemt. "De Kamer vindt het al jaren allemaal te traag gaan. Nu kunnen ze zelf doorpakken en doen ze het niet", beklaagt iemand zich.

Te veel belangrijke zaken

Er spelen volgens kiezers bovendien te veel belangrijke zaken waarover nu juist wel keuzes gemaakt moeten worden. Zo vindt een meerderheid dat het demissionaire kabinet de komende tijd besluiten moet nemen over koopkracht en de woningmarkt. Ook met de afhandeling van de toeslagenaffaire en van de aardbevingsschade in Groningen moeten de regering doorgaan, als het aan kiezers ligt. Een panellid: "Deze thema's spelen al veel te lang. Er is geen tijd meer te verspillen."

Over de aanpak van de asielcrisis zijn mensen meer verdeeld: de helft (52 procent) vindt dat het demissionaire kabinet daarmee moet doorgaan, 4 op de 10 vinden van niet. Juist omdat de regering over dit onderwerp is gevallen, vinden sommigen dat het aan het volk is om zich hierover uit te spreken. Mensen die wel vinden dat het beleid door moet gaan, zeggen dat vluchtelingen en gemeenten niet de dupe moeten worden van gedoe in Den Haag.

'Gecreëerd probleem'

Voor het nemen van besluiten over klimaat en stikstof is minder steun. Het zijn met name rechtse kiezers, die nu bijvoorbeeld BBB, PVV of JA21 zouden stemmen, die vinden dat het demissionaire kabinet juist over deze onderwerpen niet meer moet beslissen. Zij noemen de klimaat- en stikstofproblemen 'niet urgent' of 'gecreëerd' en hopen dat een nieuwe regering een andere koers vaart.

Dat een nieuw kabinet een ander standpunt kan innemen over klimaat en stikstof, is voor veel linkse kiezers juist een reden om te vinden dat er nu wat gedaan moet worden. Bovendien vinden sommigen dat Nederland geen keuze heeft. "Over deze onderwerpen heeft de rechter zich uitgesproken. Kabinetscrisis of niet, we zullen wel móeten doorpakken", schrijft iemand.

Flexcontracten en koopkracht

Een belangrijk sociaal-economisch thema waar een grote groep Nederlanders iets van zal merken - als daar voorlopig niets mee gedaan wordt - is volgens Visser de opmars van zzp'ers en de wildgroei aan flexcontracten. "Daar zou iets aan worden gedaan, maar dat is nu zeer de vraag."

Daarnaast is er ook nog het koopkrachtverlies door de hoge inflatie, benadrukt de financieel journalist. "Je hoort wel dat de Tweede Kamer daarvan wél wil dat het demissionaire kabinet met iets komt. Maar de vraag is wel welke ruimte het krijgt", zegt hij. Het pakket maatregelen wordt waarschijnlijk niet zo uitgebreid als vorig jaar. Op nieuwe instrumenten hoeven we niet te rekenen, hooguit een voortzetting van wat al in de steigers stond. Dat kan voor sommige mensen rond het minimum dus slecht nieuws betekenen."

'Mensen niet door het ijs laten zakken'

Zoals Visser uitlegt is de kans groot dat bijna alle lopende dossiers controversieel worden verklaard door de Tweede Kamer. Maar een aantal daarvan kan écht niet wachten, benadrukt voorzitter van vakbond FNV, Tuur Elzinga. "Mensen mogen niet financieel door het ijs zakken en in armoede en onzekerheid belanden dankzij een demissionair kabinet", zegt hij.

"Ook de arbeidsmarktplannen moeten doorgaan. Daar is ook brede maatschappelijk steun voor. Ze mogen daar nu niet mee stoppen." De vakbondsbestuurder doelt op minder flexwerk en meer vaste contracten. "Zodat mensen eindelijk meer zekerheid krijgen." Het minimumloon en de uitkeringen moeten wat de vakbondsvoorzitter betreft omhoog. Afwachten tot een volgend kabinet gekozen is, vindt Elzinga een slecht idee. "De Kamer heeft hier een verantwoordelijkheid en is niet demissionair."