Mediation helpt in veel strafzaken. Dader en slachtoffer komen in 80 procent van de gevallen tot afspraken. Maar voor dit jaar is het de vraag of er genoeg budget is om iedereen te helpen. Anja had in 2016 veel baat bij mediation.
Anja werd in 2016 's nachts van haar fiets geduwd en raakte bewusteloos. Ze liep heel lang met de gevolgen rond, en was angstig. Door mediation kwam ze in gesprek met de dader en kreeg ze haar leven weer terug.
'Het is dat u zo oud bent, anders had ik u doodgeslagen'
Het is 01.00 uur 's nachts als Anja (54) door een uitgaanssteeg in Haarlem fietst. Een groepje jongeren verspert de weg en reageert niet op haar fietsbel. Ze rijdt op ze in en valt op een stilstaande scooter. Anja staat op, de groep loopt naar haar toe en iemand schreeuwt: "Dat moet je betalen!". De scooter heeft een verbogen spiegel. Een meisje zegt: "Het is dat u zo oud bent, anders had ik u doodgeslagen".
Anja begrijpt de agressieve toon niet, ze ziet zichzelf als slachtoffer. Als de groep dichterbij komt voelt ze zich bedreigd. Aanvankelijk aarzelt Anja dan ook over mediation met het meisje, maar tijdens het gesprek wordt ze gerustgesteld en komen de twee nader tot elkaar. En dat terwijl ze destijds uithaalde en het meisje op haar arm sloeg.
's Nachts bang op straat
Net voordat het escaleert, komt de politie erbij. De zaak wordt gesust. Anja fiets weg en dan duwt het meisje haar van de fiets en valt ze met haar hoofd op de straat. Anja raakt buiten westen en belandt in het ziekenhuis met een whiplash. Ze loopt maanden moeilijk en is nog steeds soms duizelig. Het meisje wordt aangehouden, blijkt minderjarig en belandt bij Bureau HALT. Zij laten haar een brief schrijven aan Anja. Die valt totaal verkeerd bij Anja. "Die ging alleen maar over haar. Ze toonde geen enkele empathie en helemaal op het einde zei ze dan: 'Ik had het niet moeten doen.'"
Anja wordt nog bozer, ontwikkelt een steeds negatiever beeld van het meisje. 'Ze zal wel borderline hebben', denkt ze, 'en ze hoort vast bij een agressief groepje'. "Ik werd bang, 's nachts op straat en voor mijn gezin, dat ze een steen door de ruit zouden gooien". Uiteindelijk besluit Anja om de schade (aan fiets, therapiekosten en ziektekosten) op haar te verhalen. "Ik wilde genoegdoening".
Symbolische schadevergoeding
De officier van justitie besluit om mediation in te zetten. Anja aarzelt, omdat ze denkt dat het meisje een borderline-persoonlijkheidsstoornis heeft. "Ze zal iedereen wel manipuleren." Anja stemt in, maar gaat vermomd naar de gesprekken omdat ze bang is dat ze later wordt herkend. Tijdens de confrontatie breekt ze. Als Anja vertelt wat er allemaal met haar is gebeurd, moet het meisje huilen. Ze zegt dat niets wist van de gevolgen van het incident.
Ineens ziet Anja wie het meisje, die met haar moeder is gekomen, eigenlijk is: een gewoon meisje met dromen (ze wil kapper worden) die een misstap heeft begaan. Ze troost het meisje, omhelst haar en ze spreken af dat het meisje een symbolische schadevergoeding betaalt. "Bang ben ik niet meer. Ik heb mijn leven weer opgepakt", zegt Anja. "Ik vind het een enorme geruststelling dat ik haar nu gewoon kan tegenkomen. Ik zou haar dan vragen hoe het met haar gaat en of ze haar kappersopleiding heeft afgerond".
1,3 miljoen budget
Mediation in strafzaken bestaat sinds 2013 en wordt jaarlijks bij honderden zaken ingezet. Maar het succes heeft een keerzijde. Als de huidige instroom doorgaat, is het budget dit najaar al op. Landelijk coördinator Mediation in Strafzaken Judith Uitermark wil dat dit budget verruimd wordt.
Het ministerie van Justitie en Veiligheid verwacht geen problemen met het budget. "Er is nu geen aanleiding te denken dat het budget ontoereikend zal zijn", schrijft het ministerie in een reactie. "In 2018 was daarvoor ruim een miljoen beschikbaar. Met de 1,3 miljoen die dit jaar beschikbaar is, kan mediation in strafrecht verder doorgroeien en ontwikkelen."
Wat is mediation in strafzaken?
Bij strafzaken zoals mishandeling, burenruzie, maar ook zwaardere delicten kan een rechter of Officier van Justitie besluiten om mediation in te zetten. De strafzaak wordt dan tijdelijk aangehouden. Bij mediation worden zowel dader als slachtoffer gehoord door meestal twee onafhankelijke mediators. De gesprekken vinden plaats in een speciale ruimte bij de rechtbank. Beide partijen kunnen afzonderlijk hun verhaal vertellen aan de mediators: 'Wat is precies gebeurd? Waar zitten ze nog mee? Welke vragen hebben ze nog?' Meestal vindt daarna een confrontatie plaats tussen dader en slachtoffer.
In 80 procent van de gevallen komen dader en slachtoffer dan tot afspraken. Die worden vastgelegd in een vaststellingsovereenkomst. Denk aan afspraken over schadevergoeding, omgangsregelingen en gebiedsbeperkingen. Uiteindelijk wordt de uitkomst van mediation meegenomen in de strafzaak. Het kan bijvoorbeeld leiden tot seponering, maar ook tot aanpassing van de straf.
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.